Ngô K? t?ng h?p và chuy?n ng?
Tác gi?: Ngô K?
??o chánh! ??o chánh!!!
Ngày 01 tháng 11 n?m 1963, 50 n?m qua, có th? chuy?n ?ã tr? thành c? so v?i m?t ??i ng??i, nh?ng l?i quá m?i n?u ?em so v?i chi?u dài c?a l?ch s?. T? tr??c ??n nay, có r?t nhi?u c?u t??ng lãnh, chính tr? gia Vi?t Nam l?n M? vi?t nh?ng cu?n h?i ký nói v? ngày ??o chánh, nh?ng h?u h?t ??u có tính cách ch? quan và mang màu s?c ?ánh bóng, ch?y t?i.
Vì vi?t v? "cái tôi" nên các chi ti?t h? ??a ra ch?a ??y thiên ki?n, ích k? và c? t?o thành m?t "di?n ?àn" ?? nh?c m? ??i t??ng nh?m th?a mãn t? ái và tr?n ch?y m?c c?m t?i l?i. Vì không ??ng ý v?i l? l?i vi?t ?ó, nên chúng tôi c? g?ng s?u t?m và trích d?ch m?t s? d? ki?n có tính cách kh? tín vì ???c trình bày trùng h?p v?i nhau t? h?n ch?c quy?n sách ngo?i qu?c. Các chi ti?t này ???c thâu th?p t? v?n kh? chính ph?, t? các cu?c ph?ng v?n tr?c ti?p, t? các b?n t? thú h?u th? và t? các bu?i ?i?u tr?n t?i Qu?c H?i Hoa K? v.v...
C? T?ng Th?ng Ngô ?ình Di?m
Trong t?p tài li?u này, có ?? c?p ??n nh?ng ch? nh? "chính ph? Di?m", "T?ng Th?ng Di?m", ?i?u ?ó không nh?t thi?t T?ng Th?ng Di?m là ng??i ?ích thân hay tr?c ti?p ra l?nh, s?p x?p, thông t??ng t?t c? m?i s? ki?n, v?n ?? ?ang x?y ra trong n??c. Nh?ng vì v?i ch?c v? T?ng Th?ng, nên T?ng Th?ng Di?m ph?i ch?u trách nhi?m hoàn toàn v? m?i hành ??ng, l?i nói c?a thu?c c?p, luôn c? c?a ông bà C? V?n Ngô ?ình Nhu, ông Ngô ?ình C?n v.v...
Vì ?? tài quá r?ng l?n và vô cùng ph?c t?p, vì chúng tôi không ph?i là s? gia, do ?ó các chi ti?t trong t?p tài li?u ch? có tính cách tóm l??c mà thôi. Vì tôn tr?ng s? trung th?c c?a v?n ??, chúng tôi c? g?ng gi? vai trò th?t khách quan trong khi d?ch thu?t, mà không suy di?n, không phân tích, không ca ng?i, không ch? trích, không vu cáo, không bênh v?c, không lên án, không bào ch?a...
Chúng tôi ch? ??c ao nh?ng ng??i t?ng ch? tr??ng, tham d? cu?c ??o chánh n?m 1963 nhân danh vì ??o pháp, vì t? do, vì dân ch?, vì nhân quy?n, vì h?nh phúc, vì ??c l?p dân t?c, thì c?ng xin ??ng quên r?ng hi?n nay n?i quê nhà, C?ng S?n Vi?t Nam là m?t t?p ?oàn "??ng tr?", ?ang k? th?, ?àn áp, b?t b?, giam c?m các lãnh t? tôn giáo, ?ang ?óng c?a, t?ch thu các chùa chi?n, nhà th?, thánh th?t, ?ang th? tiêu, gi?t chóc các nhà chính tr? ??i l?p, ?ang li?m gót giày Nga, Tàu, "?? qu?c M?", và ?ang vi ph?m g?p hàng tri?u l?n nh?ng gì mà quý v? ?ã t?ng hô hào xu?ng ???ng, tranh ??u.
N?u quý ??c gi? c?n thêm tài li?u, hình ?nh, hay nguyên b?n, xin liên l?c v?:
Ngô K?, P.O.Box 836 , Garden Grove , Ca 92842.
Email: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
T?ng Th?ng ??u tiên c?a mi?n Nam Vi?t Nam: Ngô ?ình Di?m
Ti?u s? và s? nghi?p T?ng Th?ng Ngô ?ình Di?m
Ông Ngô ?ình Di?m sinh ngày 03 tháng 01 n?m 1901 trong m?t gia ?ình có 9 ng??i con. Thân ph? là ông Ngô ?ình Kh? t?ng ph?c v? d??i tri?u vua Thành Thái. Ông Di?m thu?c gia ?ình Công Giáo và t?ng có ý mu?n l?n lên làm linh m?c. H?c tr??ng Qu?c H?c Hu? và t?t nghi?p lúc 16 tu?i. Sau ?ó ghi danh h?c tr??ng Lu?t và Qu?n Tr? c?a Pháp ? Hà N?i, t? ra là m?t sinh viên thông minh, xu?t s?c và ra tr??ng ??ng ??u l?p. T?t nghi?p, ông Di?m ?i làm vi?c ngay cho chính ph?.
Ông ti?n thân r?t mau trên con ???ng công danh. L?n l??t ông ???c b? nh?m vào các ch?c v?: Quan H?u B?, Tri Huy?n t?nh Th?a Thiên, Tri Ph? t?nh Qu?ng Tr?, Qu?n ??o Ninh Thu?n t?nh Phan Rang và Tu?n V? Bình Thu?n t?nh Phan Thi?t.
T?ng Th?ng Ngô ?ình Di?m và gia ?ình t?i Phú Cam, Hu?
Là ng??i Vi?t Nam ái qu?c, ông Di?m ch?ng ??i s? ?ô h? c?a Pháp và lên án ch? ngh?a C?ng S?n, mà theo ông ?ó là k? thù c?a ng??i Vi?t Qu?c Gia. Vì th?y ông Di?m có kh? n?ng và n?ng ??ng, nên vào ngày 02 tháng 03 n?m 1933, Vua B?o ??i b? nhi?m ông Di?m n?m ch?c v? Th??ng Th? B? L?i ??ng ??u n?i các (t??ng ???ng v?i B? N?i V?).
Ông Di?m r?t thích thú v?i công vi?c m?i này, ông ??a ra m?t s? bi?n pháp và ch??ng trình c?i t? gu?ng máy cai tr?, nh?ng b? Vua B?o ??i và Pháp t? ch?i. Th?t v?ng và b?t mãn, ông t? ch?c và không gi? ch?c v? gì sau ?ó n?a cho ??n khi ông làm Th? T??ng vào n?m 1954.
Ông Di?m s?ng t?i nhà c?a thân sinh g?n Hu?. Ông t? ch?i m?i s? m?i m?c c?a Nh?t, Vi?t Minh, B?o ??i và không tham gia vào b?t c? chính quy?n nào l?p sau ?? Nh? Th? Chi?n. Có m?t l?n ông b? Vi?t Minh b?t và gi?i ??n H? Chí Minh. H? Chí Minh m?i ông tham gia chính ph? nh?ng ông t? ch?i v?i lý do Vi?t Minh gi?t anh c? c?a ông.
N?m 1949, Pháp l?p lên chính ph? B?o ??i, ông Di?m yêu c?u Vua B?o ??i ?òi Pháp n?i r?ng t? do cho ??t n??c, nh?ng b? t? ch?i nên ông Di?m r?t th?t v?ng.
Ngày 2 tháng 1 n?m 1955, T?ng Th?ng Ngô ?ình Di?m xu?t hi?n trong bu?i l? long tr?ng m?ng ngày thành l?p chính th? Vi?t-Nam C?ng-Hoà t?i Sài Gòn.
N?m 1951, ông Di?m qua M? và s?ng 2 n?m t?i Lakehurst , New Jersey . Ông ?i vòng quanh n??c M? ?? v?n ??ng ??c l?p cho Vi?t Nam . Ông Di?m nh?n ???c s? ?ng h? m?nh m? c?a ??c H?ng Y Francis Cardinal Spellman, Phát ngôn viên c?a Công Giáo Hoa K?, ??c H?ng Y Richard Cardinal Cushing, Linh M?c Raymond J. de Jaegher, Th??ng Ngh? S? William F. Knowland, Th??ng Ngh? S? John Kennedy, Th??ng Ngh? S? Mike Mansfield, Dân Bi?u Walter Judd và Chánh Án T?i Cao Pháp Vi?n Hoa K? William O. Douglas.
Vào n?m 1954, khi có tri?u ch?ng Pháp thua t?i ?ông D??ng và C?ng S?n có c? h?i chi?m Vi?t Nam , Hoa K? quy?t ??nh can thi?p ?? thay th? Pháp và c? b?o v? mi?n Nam Vi?t Nam . Chính ph? M? mu?n tìm ng??i ?? ?ng h?. Lúc ?ó Ngo?i Tr??ng M? John Foster Dulles bi?t ???c ông Di?m. V?i tài qu?n tr?, ái qu?c, và ch?ng C?ng tri?t ??, ông Di?m l?y ???c c?m tình c?a nhân dân M?.
Vua B?o ??i c? ông Di?m làm Th? T??ng. V? n??c ngày 25 tháng 06 n?m 1954, ông Di?m l?y làm lo l?ng và xót xa khi th?y qu?c gia ?ang b? b?ng ho?i, tham ô, và quan l?i. Ông ph?i ph?n ??u và gi? sáng su?t ?? ???ng ??u tr??c m?t hoàn c?nh ??y khó kh?n, ph?c t?p và t? nh? khi hai c??ng qu?c Pháp và M? ?ang tranh giành xâu xé ?nh h??ng t?i Vi?t Nam.
T?ng Th?ng M? Eisenhower v?i nghi l? ti?p ?ón T?ng Th?ng Ngô ?ình Di?m trong chuy?n vi?ng th?m Hoa K? tháng 5 n?m 1957.
Vào ngày 01 tháng 10 n?m 1954, T?ng Th?ng M? Eisenhower vi?t cho ông Di?m m?t lá th? và ???c ??c S? M? Donald R. Heath trao vào ngày 23 tháng 10 n?m 1954 v?i n?i dung M? cam k?t ?ng h? kinh t? và quân s? cho chính ph? Ngô ?ình Di?m.
Nh?ng nhân v?t M? chính y?u ??ng sau l?ng ông Di?m th?i ?ó là Giám ??c C? Quan Trung ??ng Tình Báo (CIA) ??i Tá Không Quân Edward G. Landsdale và T??ng J. Lawton "Lightning Joe" Collins, ??c S? c?a T?ng Th?ng Eisenhower ??c trách mi?n Nam Vi?t Nam.
Ngày 23 tháng 10 n?m 1955, ông Di?m t? ch?c cu?c tr?ng c?u dân ý. Ông Di?m ??t 98.2% phi?u th?ng Vua B?o ??i, và ông Ngô ?ình Di?m tr? thành T?ng Th?ng ??u tiên c?a mi?n Nam Vi?t Nam.
Trong 9 n?m th?ng tr?m c?a l?ch s?, có nh?ng lúc T?ng Th?ng Di?m ph?i ???ng ??u v?i ý mu?n bành tr??ng quân ??i M? t?i Vi?t Nam. Vì mu?n có ch? quy?n và kh?i m?t chính ngh?a, nên T?ng Th?ng Di?m m?nh m? ch?ng l?i vi?c ??a lính "tác chi?n" M? vào Vi?t Nam, ông ch? nh?n vi?n tr? và cho phép C? V?n M? vào Vi?t Nam mà thôi, s? ki?n này ?ã sinh ra b?t ??ng gi?a hai chính ph?.
Sau nh?ng chua cay ng?t bùi, khó kh?n, nguy hi?m, vinh nh?c trong ch?c v? T?ng Th?ng, s? nghi?p và sinh m?ng c?a T?ng Th?ng Ngô ?ình Di?m ?ã k?t thúc vào n?m 1963, mà b?t ngu?n t? bi?n c? Ph?t Giáo ngày 08 tháng 05 n?m 1963 t?i Hu?.
Di?n bi?n ??a ??n ??o chánh
Ngày 05 tháng 05 n?m 1963, thành ph? c? kính Hu? treo ??y c? và kh?u hi?u ?? m?ng ??c Giám M?c Ngô ?ình Th?c, bào huynh c?a T?ng Th?ng Di?m. Trong s? c? ?ó có c? c?a Giáo H?i Công Giáo Vatican t?c c? n?a vàng n?a tr?ng và hình ??c Giáo Hoàng. Bi?u t??ng này ???c nhìn nh? là Tòa Thánh Vatican công nh?n mi?n Nam và ??o Công Giáo t?i Vi?t Nam , xóa ?i hình ?nh ?ô h? c?a Pháp Qu?c lâu nay.
Ngày 08 tháng 05 n?m 1963, Ph?t t? t?i Hu? treo c? Ph?t Giáo ?? m?ng ??i L? Ph?t ??n th? 2.507, nh?ng chính quy?n không cho phép. Vì t?c gi?n, t?i ?ó m?t s? Ph?t t? kéo ??n bi?u tình t?i ?ài phát thanh ?? ph?n ??i chính quy?n. Trong khi xô xát, m?t qu? bom nh? hay m?t trái l?u ??n phát n?, tình hình h?n lo?n. K?t qu? có 9 ng??i ch?t, trong ?ó có m?t tr? em, và 20 ng??i khác b? th??ng.
T?ng Th?ng Ngô ?ình Di?m và ??i S? M? Henry Cabot Lodge
Chính quy?n quy k?t C?ng S?n trà tr?n ??t ch?t n? gi?t ng??i ?? gây xáo tr?n. Phía bi?u tình k?t án Thi?u Tá ??ng S? ra l?nh n? súng gi?t ng??i bi?u tình. Theo l?i k? c?a ông Lãnh S? M? t?i Hu?: "Lính chính quy?n h?t ho?ng vì ti?ng n? và la hét c?a ?ám bi?u tình nên x? súng b?n vào ?ám bi?u tình". Ông John Mecklin, Phát ngôn viên tòa ??i S? tuyên b?: "C?m treo c? Ph?t Giáo trong ngày Ph?t ??n không khác chi ?i c?m ng??i M? hát nh?c m?ng trong ngày Chúa Giáng Sinh". C?ng có tin cho r?ng chính ph? T?ng Th?ng Di?m không cho phép treo c? Ph?t Giáo l?n h?n và ngang hàng v?i c? Qu?c Gia Vi?t Nam vì ?ó là theo lu?t l? c?a chính ph? ?ã có t? lâu, ch? không ph?i là c?m treo c? Ph?t Giáo.
Vào th?i ?i?m này, Ph?t giáo có kho?ng 10.5 tri?u ng??i, và Công Giáo có kho?ng 1.5 tri?u ng??i.
Hôm sau, ngày 09 tháng 05 n?m 1963, h?n 10 ngàn ng??i kéo ??n nhà T?nh Tr??ng Hu? bi?u tình và ?òi h?i 5 ?i?m:
1. H?y b? l?nh c?m treo c? Ph?t Giáo.
2. Ph?t Giáo ???c quy?n bình ??ng nh? Công Giáo.
3. Không ???c ?àn áp Ph?t Giáo.
4. Ph?t Giáo ???c quy?n th? ph??ng tôn giáo c?a mình.
5. Chính quy?n ph?i b?i th??ng cho các gia ?ình n?n nhân, và ph?i tr?ng tr? các ng??i có trách nhi?m trong v? b?n ch?t ng??i trong ngày 08 tháng 05 n?m 1963.
Ngày 15 tháng 05 n?m 1963, phái ?oàn Ph?t Giáo g?m 8 ng??i t? Hu? vào Sài Gòn trình ki?n ngh? cho T?ng Th?ng Di?m. T?ng Th?ng Di?m ??ng ý h?u h?t các yêu sách, và h?a s? ?i?u tra. Tuy nhiên T?ng Th?ng Di?m không ch?u b?i th??ng cho các gia ?ình n?n nhân vì s? Ph?t Giáo làm t?i. Nh?ng tu?n sau T?ng Th?ng Di?m ??i ý, không ch?u nh??ng b? Ph?t Giáo, s? ki?n này làm Ph?t Giáo b?t mãn.
Ngày 28 tháng 05 n?m 1963, Hòa Th??ng Thích T?nh Khi?t, Lãnh ??o Ph?t Giáo Vi?t Nam lên ti?ng kêu g?i bi?u tình. T?i Hu?, hàng ngàn t?ng ni xu?ng ???ng.
T?ng Th?ng ??u tiên c?a mi?n Nam Vi?t Nam: Ngô ?ình Di?m
T?i Sài Gòn hàng tr?m t?ng ni bi?u tình và tuy?t th?c 48 gi? tr??c Qu?c H?i. ??i S? M? Frederick E. Nolting v?ng m?t t?i Sài Gòn, B? Ngo?i Giao M? M? ch? th? ông Phó ??i S? William C. Trueheart (Deputy Chief of Mission ) gi?i quy?t.
Ngày 02 tháng 06 n?m 1963, t?i Hu?, 500 sinh viên bi?u tình ch?ng chính quy?n k? th?. Bi?n thành b?o ??ng, c?nh sát dùng chó, l?u ??n cay t?n công ?oàn bi?u tình, 67 sinh viên b? th??ng ph?i vào b?nh vi?n. Chính quy?n ra l?nh gi?i nghiêm Hu? và cho c?nh sát, công an ki?m soát ???ng ph?.
?? tránh ??ng ch?m, T?ng Th?ng Di?m th?i h?i 3 viên ch?c có trách nhi?m v? b?n ch?t ng??i bi?u tình ngày 08 tháng 05 n?m 1963, trong ?ó b? th?i h?i có Thi?u Tá ??ng S?. Chính quy?n lên ti?ng xin l?i Ph?t Giáo, nói là các nhân viên chính quy?n ?ã thi?u t? nh? khi hành x? công tác và h?a s? cho m?t phái ?oàn chính ph? ti?p xúc v?i Ph?t Giáo ?? b?i th??ng các gia ?ình n?n nhân.
Ngày 04 tháng 06 n?m 1963, Phó ??i S? Trueheart g?p Ông Nguy?n ?ình Thu?n, B? Tr??ng Ph? T?ng Th?ng ?? yêu c?u gi?i quy?t. Ph?t Giáo có g?p nh?ng hai bên b?t ??ng ý ki?n.
Ngày 07 tháng 06 n?m 1963, bà Ngô ?ình Nhu t?c bà Tr?n L? Xuân ca ng?i t? ch?c Ph? N? Liên ??i và lên án nh?ng v? lãnh t? Ph?t Giáo do C?ng S?n gi?t dây.
Sáng ngày 11 tháng 06 n?m 1963, Phát ngôn viên c?a Ph?t Giáo thông báo cho các phóng viên, ký gi? M? bi?t s? có m?t bi?n c? quan tr?ng s? x?y ra t?i ngã t? Lê V?n Duy?t và Phan ?ình Phùng thành ph? Sài Gòn. Hàng ngàn t?ng ni, ph?t t? ??ng chung quanh, HòaTh??ng Thích Qu?ng ??c 73 tu?i ng?i bình th?n t? thiêu b?ng x?ng. Chính quy?n tuyên truy?n r?ng Hòa Th??ng Thích Qu?ng ??c ng?i bình t?nh là do b? chích ma túy nên không bi?t nóng.
Bà Ngô ?ình Nhu tuyên b? v? cái ch?t c?a Hòa Th??ng Thích Qu?ng ??c: "T?t c? cái mà các v? lãnh ??o Ph?t Giáo ?óng góp vào qu?c gia này là ?i n??ng m?t v? t?ng (barbecue)".. Chính quy?n T?ng Th?ng Di?m cho r?ng vi?c t? thiêu là do C?ng S?n s?p ??t, và chính ??i S? M? Nolting c?ng ?ng h? l?i gi?i thích này, ông nói: "Theo tôi ngh?, ?ây là do Vi?t C?ng. ??ng l?c thúc ??y vi?c này là do chính tr? ch? không ph?i do v?n ?? tín ng??ng".
Th??ng To? Thích Qu?ng Ð?c "t? thiêu" lúc 9:22 sáng ngày 11 tháng 6 nãm 1963
Cái ch?t c?a Hòa Th??ng Thích Qu?ng ??c là ng?n l?a châm ngòi cho Ph?t Giáo ??u tranh k?ch li?t và m?nh m? h?n. Hình ?nh t? thiêu ?ã gây xúc ??ng nhân dân, chính ph? M? và toàn th? gi?i. Chính ph? M? lên án T?ng Th?ng Di?m. B? Ngo?i Giao M? ch? th? Phó ??i S? Trueheart bí m?t ti?p xúc v?i Phó T?ng Th?ng Nguy?n Ng?c Th? ?? báo tin cho bi?t là M? s? ?ng h? Phó T?ng Th?ng Th? n?u T?ng Th?ng Di?m ra ?i.
Vì th?y ??i S? M? Nolting quá thân v?i T?ng Th?ng Di?m, nên T?ng Th?ng Kennedy tuyên b? thay th? ??i S? Nolting b?ng tân ??i S? Henry Cabot Lodge trong khi ??i S? Nolting ?ang ?i Âu Châu mà không thông báo cho ông bi?t.
??i S? Nolting ch? ???c bi?t qua ?ài phát thanh mà thôi. T?c b?c, ??i S? Nolting phát bi?u: "Tôi nói th?ng là tôi ngh? có m?t s? ng??i có th? l?c t?i B? Ngo?i Giao, h? là nh?ng ng??i r?t vui m?ng khi th?y tôi ph?i ra ?i b?i vì h? mu?n cho ông Di?m th?t nhi?u s?i dây th?ng ?? ông t? treo c? ông ta. Có m?t chi?n d?ch ??p ?? ông Di?m làm tôi ngh? r?ng nó phát xu?t t? các ông Th? Tr??ng Averrell Harriman, Roger Hilsman và m?t s? viên ch?c trong Tòa B?ch ?c. ?i?u ?ó ?i ng??c l?i s? c? v?n c?a CIA. Tôi mu?n các ?i?u tôi nói ?ây ???c ghi vào h? s?".
Sau này, T??ng Maxwell D. Taylor, t?ng là Ch? T?ch Liên Quân Hoa K? (T?ng Tham M?u Tr??ng) th?i ?ó k? l?i là Ban C? V?n c?a T?ng Th?ng Kennedy chia làm 2 phe: m?t phe thì mu?n l?t ?? T?ng Th?ng Di?m vì nói là "không th? th?ng C?ng S?n n?u còn T?ng Th?ng Di?m", còn phía ?ng h? T?ng Th?ng Di?m mà trong ?ó có T??ng Taylor thì nói là "có th? chúng ta không th? th?ng C?ng S?n n?u ?i v?i T?ng Th?ng Di?m, nh?ng n?u không ?i v?i Di?m thì ?i v?i ai?" M?i ng??i ??u im l?ng, không ai tr? l?i ???c câu này.
Ngày 16 tháng 06 n?m 1963, ?y Ban Chính Ph? và Ph?t Giáo ký b?n Thông Cáo Chung, ??ng ý th?a mãn các ?òi h?i c?a Ph?t Giáo, nh?ng l?i không nh?n trách nhi?m. Báo chí M?, ?ài VOA ch? trích chính quy?n T?ng Th?ng Di?m. Ph?t Giáo thay th? Hòa Th??ng Thích T?nh Khi?t b?ng Th??ng T?a Thích Trí Quang lãnh ??o cu?c ??u tranh. Theo báo cáo c?a CIA, Th??ng T?a Thích Trí Quang là ng??i B?c, sinh n?m 1922, là "m?t ng??i khôn lanh, thâm hi?m, không tình c?m, có m?u ?? chính tr? và ??y tham v?ng lãnh t?".
Ngày 25 tháng 06 n?m 1963, Tr??ng Phòng CIA John Richardson t?i Sài Gòn (CIA Chief Station) th?t b?i trong vi?c ??ng ra ?i?u ?ình gi?a chính quy?n T?ng Th?ng Di?m và Ph?t Giáo. Ông C? V?n Nhu nói: "Các lãnh t? Ph?t Giáo không bao gi? tuyên b? và c?ng không bao gi? ch?ng C?ng S?n c?". Ông Nhu c?ng ch? trích thái ?? m?m d?o c?a T?ng Th?ng Di?m vì làm nh? v?y khi?n cho chính quy?n khó gi?i quy?t v?n ??. Ông Nhu tuyên b?: "N?u chính ph? không áp d?ng lu?t pháp thì chính ph? s? s?p ?? và tôi là ng??i ??u tiên ngh? nh? th?". Ông Nhu hàm ý r?ng trong tình tr?ng kh?n tr??ng c?a ??t n??c, n?u c?n, ông s? ??ng ra ngoài tình c?m gia ?ình, ông có th? ch?ng c? chính ph? và T?ng Th?ng Di?m.
Khi th?y phong trào ??u tranh c?a Ph?t Giáo bùng n? m?nh m? d??i s? ch? ??o c?a Th??ng T?a Thích Trí Quang, T?ng Th?ng Kennedy h?i ông Ph? Tá T?ng Th?ng Michael Forrestal r?ng: "H? là ai? T?i sao chúng ta không bi?t ??n h? tr??c kia v?y?”
Nh?ng ngày cu?i tháng 06 n?m 1963, Phó ??i S? Trueheart ti?p xúc T?ng Th?ng Di?m hàng ngày ?? ?òi h?i T?ng Th?ng Di?m nh??ng b? Ph?t Giáo. Vì th?y T?ng Th?ng Di?m không nghe l?i, Phó ??i S? Trueheart ?e d?a M? s? không ?ng h? chính ph? T?ng Th?ng Di?m. B? xúc ph?m b?i nh?ng l?i ?e d?a c?a M?, k? t? ?ây T?ng Th?ng Di?m t? ra b?t c?n M?, và kêu g?i dân chúng th?t l?ng bu?c b?ng ?? ??c l?p v?i M?.
Ông Ngô ?ình Nhu
Ngày 04 tháng 07 n?m 1963, t? báo vi?t b?ng Anh ng? Times of Viet Nam do ông Nhu tài tr? vi?t bài t?n công M? và nói Hòa Th??ng Thích Qu?ng ??c t? thiêu vì b? chích ma túy.
T?i Hoa Th?nh ??n, các gi?i ch?c cao c?p B? Ngo?i Giao phúc trình T?ng Th?ng Kennedy bi?t tình tr?ng b?t ?n t?i Vi?t Nam và k?t t?i ông Nhu phá ho?i b?n Thông Cáo Chung ký ngày 16 tháng 06.
T?i Hoa Th?nh ??n, bàn tán xôn xao v? k? ho?ch lo?i ông C? V?n Nhu và bà Nhu ra kh?i chính quy?n.. ??i S? Nolting ???c g?i h?p t?i Tòa B?ch ?c. T?i ?ây, ông Nolting khuy?n cáo T?ng Th?ng Kennedy r?ng n?u ??o chánh s? t?o ra n?i chi?n, và ông Nolting hy v?ng là ông có th? thuy?t ph?c ???c T?ng Th?ng Di?m. M?c dù T?ng Th?ng Kennedy ?ã tuyên b? b? nhi?m ông Henry Cabot Lodge thay th? ông Nolting ?? làm ??i s? t?i Vi?t Nam, nh?ng T?ng Th?ng Kennedy l?i ch? ??nh ông Nolting qua Sài Gòn l?n n?a ?? thuy?t ph?c T?ng Th?ng Di?m.
Ngày 11 tháng 07 n?m 1963, ??i S? Nolting tr? l?i Sài Gòn. Tuyên b? v?i báo chí, ông nói ông qua l?n này nh?m thuy?t ph?c T?ng Th?ng Di?m thay ??i l?p tr??ng. Ông khuy?n khích T?ng Th?ng Di?m lên ?ài phát thanh ?? nh?n l?i v? vi?c tranh ch?p v?i Ph?t Giáo.
Ngày 18 tháng 07 n?m 1963, ??i S? Nolting dành c? ngày thuy?t ph?c, khuy?n khích, yêu c?u và ngay c? ?e d?a T?ng Th?ng Di?m, tuy nhiên không ??t ???c gì kh? quan c?, tr? vi?c T?ng Th?ng Di?m ??ng ý lên ?ài phát thanh ?? h?a "c?ng tác" ch?t ch? v?i Ph?t Giáo. V? t? thiêu l?n th? hai x?y ra.
Ngày 19 tháng 07 n?m 1963, T?ng Th?ng Di?m nói trên ?ài phát thanh ch? 2 phút. V?i gi?ng nói l?nh lùng, T?ng Th?ng Di?m h?a h?n r?t ít, yêu c?u m?i ng??i kính tr?ng ch?c v? T?ng Th?ng c?a ông, và h?a s? ch? ??nh m?t ?y Ban Chính Ph? khác ?i?u tra các khi?u n?i c?a Ph?t Giáo. Dù v?y, c?nh sát v?n ti?p t?c bao vây các chùa chi?n b?ng dây k?m gai.
Ngày 05 tháng 08 n?m 1963, t?i Phan Thi?t, s? Nguyên H??ng t? thiêu b?ng x?ng.
Ngày 13 tháng 08 n?m 1963, m?t v? s? ? Hu? qu?n c? Ph?t Giáo t? thiêu.
T?i Ninh Hòa, m?t ni cô ng?i t?i nhà th? Công Giáo t? thiêu.
Ngày sau ?ó, m?t v? s? 71 tu?i t? thiêu trong sân chùa T? ?àm Hu?.
Vì phong trào Ph?t Giáo ??u tranh m?nh t?i Hu? và Nha Trang, nên chính quy?n T?ng Th?ng Di?m ban tình tr?ng thi?t quân lu?t t?i hai t?nh này. Quân ??i xao ??ng, truy?n ??n r?i cùng các c?n c? lính. Các quân nhân b?t ??u mang kh?n quàng vào tay ?ng h? Ph?t Giáo ??u tranh.
Ngày 14 tháng 08 n?m 1963, ??i S? Nolting t? bi?t T?ng Th?ng Di?m v? M?. Ông Nolting yêu c?u T?ng Th?ng Di?m th?a hi?p v?i Ph?t Giáo và mu?n T?ng Th?ng Di?m lên ti?ng ph? nh?n l?i tuyên b? "?? d?u vào l?a" c?a bà Nhu, c?ng nh? mu?n T?ng Th?ng Di?m cho bi?t ai là ng??i th?c s? lãnh ??o ??t n??c. N?u T?ng Th?ng Di?m không th?c hi?n các ?i?u k? trên thì "chính ph? M? khó có th? ti?p t?c gi? tình h?u ngh? nh? hi?n t?i".
Ông c? v?n Ngô ?ình Nhu, bào ?? c?a T?ng Th?ng Ngô ?ình Di?m
T?ng Th?ng Di?m nói v?i ??i S? Nolting r?ng Hoa K? ph?i nên hi?u r?ng vi?c r?i r?m này "không ph?i do Ph?t Giáo mà c?ng ch?ng ph?i do gia ?ình ông t?o nên". Tuy nhiên, có l? vì ch? thân tình v?i ông Nolting nên T?ng Th?ng Di?m h?a là s? ??a ra m?t b?n Thông Cáo. Th? nh?ng, trong bu?i ph?ng v?n ngày sau ?ó, T?ng Th?ng Di?m l?i tuyên b?: "Chính sách liên k?t v?i Ph?t Giáo c?a tôi không th? th?c hi?n ???c".
Chính ph? T?ng Th?ng Di?m mu?n ?ánh m?t ván bài chót là ?àn áp Ph?t Giáo th?t m?nh m?, v?i hy v?ng là n?u thành công thì ?ây là món quà ?ón ti?p tân ??i S? Henry Cabot Lodge.. M? cho ?ây là k? ho?ch c?a ông C? V?n Nhu.
Ngày 15 tháng 08 n?m 1963, ??i S? Nolting r?i Sài Gòn. Ông Nhu c?nh giác cho các t??ng lãnh Vi?t Nam bi?t chính sách M? thay ??i và có th? M? s? b? r?i Vi?t Nam . Ông tr?ng d?n b?ng ch?ng là M? v?a ký th?a hi?p c?m th? bom nguyên t? v?i Liên Sô, có ngh?a là M? ?i hòa hoãn v?i C?ng S?n.
Ngày 20 tháng 08 n?m 1963, m??i v? t??ng lãnh yêu c?u T?ng Th?ng Di?m ban b? tình tr?ng thi?t quân lu?t ?? quân ??i có th? ??a các v? t?ng ni ngoài Sài Gòn tr? v? chùa. T?i ?ó, ông Nhu t? ý hành ??ng mà không thông báo cho các t??ng lãnh. T?n công chùa Xá L?i, phá c?a chính b?ng súng, l?u ??n cay, b?t b? lên xe. T?i Hu?, l?c l??ng an ninh dùng súng ti?u liên M1 b?n chùa T? ?àm, b?n b? t??ng Ph?t và t?ch thu 30 ngàn m? kim c?a chùa. G?n chùa Di?u ??, ?àn bà, ?àn ông, tr? em ???ng ??u v?i c?nh sát. Sau n?m ti?ng ??ng h? xô xát cho ??n khi có xe t?ng t?i, t?i chùa có 30 ng??i ch?t, 200 b? th??ng và ch? giam 10 xe ng??i.
Ngày 21 tháng 08 n?m 1963, sau khi T?ng Th?ng Di?m ban b? tình tr?ng thi?t quân lu?t, ông Nhu ra l?nh L?c L??ng ??c Bi?t (Special Forces) do ??i Tá Lê Quang Tung c?m ??u, và C?nh Sát Dã Chi?n (Combat Police) t?n công chùa chi?n. Có kho?ng 2 ngàn chùa chi?n b? b? ráp trên toàn qu?c và b?t giam h?n 1.400 v? t?ng ni. Ít nh?t có n?m m??i ??n hàng tr?m ng??i b? ch?t. S? ki?n này ?ã làm cho M? t?i Sài Gòn c?ng nh? Hoa Th?nh ??n b?c t?c và lên án T?ng Th?ng Di?m g?t gao. T?i Honolulu, ông Nolting g?p tân ??i S? Lodge và m?t s? gi?i ch?c M?. Ông Nolting g?i cho T?ng Th?ng Di?m m?t ?i?n th?: "?ây là l?n ??u tiên ông ?ã nu?t l?i h?a v?i tôi". H?t s?c ch?u ??ng, và không còn nh?n n?i ???c n?a, T?ng Th?ng Kennedy quy?t ??nh giao cho CIA gi?i quy?t v?n ??.
C?ng trong ngày này, 6 gi? sáng, ?ài phát thanh Sài Gòn phát thanh l?i T?ng Th?ng Di?m nói r?ng 3 tháng th??ng th?o v?i Ph?t Giáo th?t b?i... Ông tuyên b? toàn n??c ??t trong tình tr?ng thi?t quân lu?t. Binh s? t?i Sài Gòn m?c áo giáp, mang ti?u liên, l?u ??n cay và canh gác kh?p các ngã ???ng, các cây c?u chính y?u. Xe Jeep trang b? súng l?n 30 caliber tu?n ti?u thành ph?. Sinh viên xu?ng ???ng bi?u tình b?t tuân l?nh thi?t quân lu?t.
B? Tr??ng Ngo?i Giao V? V?n M?u t? ch?c, c?o tr?c ??u ?? ph?n ??i T?ng Th?ng Di?m và xin ?i ?n ?? tu h?c. T? h?i h?n là ??i S? Vi?t Nam C?ng Hòa t?i Hoa K? là ông Tr?n V?n Ch??ng, thân sinh c?a bà Tr?n L? Xuân (t?c bà Nhu) t? ch?c và ch? trích chính quy?n T?ng Th?ng Di?m là ch? ?? ??c tài. Phái ?oàn M? c?u tr? ph?i quay tr? l?i M? vì c?nh sát không cho phép máy bay h? cánh. Chính ph? M? b? hi?u l?m là ??ng sau v? ?àn áp Ph?t Giáo.
Ngày 22 tháng 08 n?m 1963, lúc 9 gi? 30 t?i, tân ??i S? Henry Cabot Lodge ??n Tân S?n Nh?t, Sài Gòn.
CIA Lucien E. Conein
Ngày 23 tháng 08 n?m 1963, T??ng Tr?n V?n ?ôn m?i ông CIA Lucien Conein ??n B? T?ng Tham M?u ?? nh?n th? trao t?n tay cho tân ??i S? Lodge, nói là quân ??i không có nhúng tay trong vi?c ?àn áp Ph?t Giáo v?a r?i. (Ông Lucien Conein, CIA Operative, gi? vai trò chính y?u trong vi?c ph?i h?p v?i các t??ng ??o chánh).
T??ng Lê V?n Kim là ph? tá c?a t??ng ?ôn và là anh em r? c?a t??ng ?ôn ?òi tri?t h? ông Nhu và yêu c?u chính ph? M? lên ti?ng ?ng h? thì quân ??i s? ??ng lên l?t ?? chính ph? T?ng Th?ng Di?m.
Bí th? c?a T?ng Th?ng Di?m là ông Võ V?n H?i yêu c?u b?o toàn T?ng Th?ng Di?m n?u lo?i b? ông Nhu. Tân ??i S? Lodge báo cáo v? Hoa Th?nh ??n t?t c? s? ki?n, nh?ng ông Lodge không ?ng h? vi?c lo?i b? ông Nhu. Ông Lodge khuyên n?u M? ?ng h? ??o chánh thì nên núp trong bóng t?i.
B?c ?i?n v?n t? cáo "ông Nhu ?ang b? dân chúng chán ghét" ???c g?i ??n bàn ông Ph? Tá Ngo?i Tr??ng Roger Hilsman. Ông Hilsman lên án ông Nhu và nói r?ng n?u còn ông Nhu thì ch?ng nh?ng ??a mi?n Nam Vi?t Nam vào th?m h?a, mà còn kéo theo M? xu?ng bùn ?en n?a. Ông Th? Tr??ng Ngo?i Giao ??c Trách Chính Tr? V? Averell Harriman c?ng ??ng ý là M? không nên ?ng h? chính ph? Di?m-Nhu n?a.
Ngày 24 tháng 08 n?m 1963, ??i S? Lodge ?ánh ?i?n v?n cho B? Ngo?i Giao. Ph? Tá Ngo?i Tr??ng Hilsman phúc ?áp, ch? th? cho tòa ??i S? M? t?i Sài Gòn ti?p xúc v?i các t??ng lãnh ?? th?c hi?n ??o chánh.
Trúng vào th? b?y cu?i tu?n, T?ng Th?ng Kennedy, B? Tr??ng Ngo?i Giao Dean Rusk, B? Tr??ng Qu?c Phòng Robert S. McNamara không có m?t t?i Hoa Th?nh ??n, nh?ng các ph? tá c?a h? nh? ông Th? Tr??ng Ngo?i Giao Harriman, và ông Ph? Tá T?ng Th?ng Forrestal có m?t làm vi?c, v?i s? h? tr? c?a Ph? Tá Ngo?i Tr??ng Hilsman. Các ng??i này th?o m?t b?c ?i?n v?n ?? tr? l?i c?p t?c cho ??i S? Lodge. B?c ?i?n v?n "t?i m?t" ngày 24 tháng 8 n?m 1963 này có n?i dung nh? sau:
"B? Ngo?i Giao g?i Tòa ??i S? M? t?i Sài Gòn ?? thi hành ngay l?p t?c.
T?i M?t. Không ???c phép ph? bi?n.
Ch? ?ích thân ??i S? Lodge m?i ???c phép ??c mà thôi. ??i v?i CINPAC/POLAD thì ch? ?ô ??c Felt ???c phép ??c mà thôi.
Theo CAS Sài Gòn 0265 báo cáo v? quan ?i?m c?a T??ng ?ôn; Saigon 320, Saigon 316, Saigon 329.
(Các con s? là nh?ng ký hi?u m?t mã).
B?c ?i?n th? M? ra l?nh thanh toán T?ng Th?ng Ngô ?ình Di?m và ông Ngô ?ình Nhu ngày 24 tháng 8 n?m 1963.
Bây gi? thì rõ là ho?c quân ??i ?? ngh? l?nh thi?t quân lu?t ho?c ông Nhu ?ã l?a h?. Ông Nhu ?ã l?i d?ng tình tr?ng ?ó ?? t?n công chùa chi?n b?ng c?nh sát và L?c L??ng ??c Bi?t c?a ??i Tá Tung trung thành v?i ông ta, làm cho nhân dân Vi?t Nam và th? gi?i ng? l?m r?ng quân ??i làm. H?n n?a, c?ng th?t quá rõ là ông Nhu ?ã âm m?u s?p ??t ông ta vào v? trí ch? huy.
Chính ph? Hoa K? không th? dung d??ng tình tr?ng mà quy?n hành l?i n?m trong tay ông Nhu. Ông Di?m ph?i lo?i b? ông Nhu và các thu?c h? c?a ông ?? thay vào ?ó b?ng quân ??i tinh nhu? và các chính tr? gia có t? cách.
N?u ông (t?c ??i S? Lodge) c? g?ng h?t s?c, nh?ng ông Di?m v?n ngoan c? và t? ch?i thì chúng ta ph?i ??i ??u v?i m?t ?i?u có th? x?y ra, là ngay c? b?n thân ông Di?m c?ng không th? t?n t?i ???c.
Ký tên: Hilsman, Forrestal, Ball, W.Everell Hariman ".
Sau khi so?n b?n ?i?n v?n này, ông Forrestal g?i T?ng Th?ng Kennedy ?ang ngh? cu?i tu?n t?i Hyannis Port, Massachusetts và ??c cho nghe. T?ng Th?ng Kennedy h?i l?i: "Có th? ch? cho ??n th? Hai ?? có ?? ng??i h?p ???c không?". Ông Harriman và Hilsman tr? l?i là "ph?i c?n g?i g?p ngay bây gi?". Nghe th?, T?ng Th?ng Kennedy ??ng ý và b?o "hãy g?i ?i". Ông Hilsman c?ng g?i báo cho Ngo?i Tr??ng Rusk và c?ng ???c ??ng ý cho phép g?i ?i. Ông Hilsman g?i ngay ?i?n v?n này qua Tòa ??i S? M? t?i Sài Gòn, và ???c coi nh? M? "b?t ?èn xanh" ??o chánh.
B? Tr??ng Qu?c Phòng McNamara và Giám ??c CIA McCone ch?a ???c ??c b?c ?i?n v?n tr??c khi g?i ?i nên r?t b?t mãn. ??i S? Lodge nh?n ???c ?i?n v?n và g?i ngay cho ông X?p CIA William Colby, lúc ?ó ?ang làm Giám ??c CIA Vùng Vi?n ?ông (Chief of the CIA's Far East Division) tr? s? t?i Langley Virginia. Ông X?p CIA Colby có quy?n ??c t?t c? ?i?n v?n t?i trung tâm ch? huy CIA ? Virginia .
Ngày 25 tháng 08 n?m 1963, ??i S? Lodge báo cáo B? Ngo?i Giao là ông ?ã nh?n ???c b?c ?i?n v?n, nh?ng nói "c?n b?n quy?t ??nh v?n là t? Hoa Th?nh ??n".
T??ng M? Maxwell Taylor và T?ng Th?ng Ngô ?ình Di?m
Ngày 26 tháng 08 n?m 1963, sáng th? Hai, các c? v?n c?a T?ng Th?ng Kennedy chia làm hai phe: T??ng T?ng Tham M?u Tr??ng Maxwell Taylor phàn nàn B? Ngo?i Giao quy?t ??nh làm b?c ?i?n v?n ngày 24 tháng 08 mà không h?i ý các nhân v?t cao c?p, t?o nên s? nghi ng? v? m?c ?? thành công c?a vi?c ??o chánh. B? Tr??ng Qu?c Phòng và Giám ??c CIA cùng quan ?i?m. Giám ??c CIA McCone cho r?ng: "T?ng Th?ng Di?m là ng??i lãnh t? x?ng ?áng nh?t t?i Vi?t Nam, và CIA c?ng khó mà th?c hi?n ???c tinh th?n b?c ?i?n v?n ngày 24 tháng 08 n?m 1963". T?ng Th?ng Kennedy khi?n trách ông Ph? Tá Forrestel ?ã không ch?u gi? l?i b?c ?i?n v?n cho t?i th? Hai. Ông Forrestal xin t? ch?c nh?ng T?ng Th?ng Kennedy mu?n gi? ông ta l?i. B? Qu?c Phòng b?t ??ng v?i B? Ngo?i Giao nên mu?n có thêm m?t c? h?i n?a ?? thuy?t ph?c T?ng Th?ng Di?m lo?i b? ông Nhu.
8 gi? sáng, ?ài VOA lên ti?ng ch? trích c?nh sát c?a ông Nhu t?n công chùa chi?n, và minh xác là quân ??i không có nhúng tay. ?ài VOA c?ng tuyên b? M? c?t vi?n tr? chính ph? T?ng Th?ng Di?m. ??i S? Lodge g?i Ngo?i Tr??ng Rusk phàn nàn v? vi?c ?ài VOA ?i thông báo vi?c c?t vi?n tr?, vì 11 gi? sáng này ??i S? Lodge s? g?p trình ?y Nhi?m Th? cho T?ng Th?ng Di?m. Ông Ngo?i Tr??ng Rush g?i ?i?n v?n qua xin l?i ông Lodge, và ?ài VOA ?ính chính không c?t vi?n tr?. Trong d?p này, ??i S? Lodge yêu c?u T?ng Th?ng Di?m lo?i tr? ông Nhu ra kh?i ch?c c? v?n, nh?ng quá tr? vì lúc này ông Nhu ?ã tr? thành tai, m?t và là bàn tay s?t c?a T?ng Th?ng Di?m.
C?ng trong ngày này, ông CIA Conein ti?p xúc v?i T??ng Tr?n Thi?n Khiêm t?i B? T?ng Tham M?u. T??ng Khiêm khuyên ông CIA Conein ti?p xúc v?i T??ng D??ng V?n Minh t?c "Big" Minh. T??ng Minh ?ang là c? v?n quân s? cho T?ng Th?ng Di?m, và càng tréo c?ng ng?ng n?a là ông ta c?ng l?i là Ch? T?ch ?y Ban ??o Chánh. Trong khi ?ó thì ông CIA AlSpera bay lên vùng cao nguyên ?? g?p t??ng Nguy?n Khánh. T??ng Khánh không nêu danh tánh các t??ng tham d? ??o chánh, nh?ng khi nghe nh?c ??n tên t??ng Khiêm thì t??ng Khánh nói "chúng tôi thích v?y".
Ông Robert McNamara, B? Tr??ng B? Qu?c Phòng và ??i T??ng Maxwell Taylor, Ch? T?ch ?y-Ban Tham-M?u liên quân Hoa K?, ?ã ??n Sài Gòn ngày 24 tháng 9 n?m 1963 ?? h?i ki?n v?i ôngHenry Cabot Lodge, ??i s? Hoa K? bên c?nh chính ph? Vi?t-Nam C?ng-Hoà. Chuy?n công du c?a hai Ông McNamara (trái) và T??ng Taylor (gi?a) sang Vi?t Nam có m?c ?ích tìm hi?u tình hình t?i ch? liên quan ??n nh?ng xáo tr?n x?y ra trong th?i gian qua.
Th? Ba ngày 27 tháng 08 n?m 1963, T?ng Th?ng Kennedy h?p các c? v?n cao c?p l?i. Có c?u ??i S? Nolting tham d?. Ông Nolting không tin t??ng cu?c ??o chánh thành công vì ông cho r?ng các t??ng ??o chánh không can ??m nh? anh em ông Di?m-Nhu, h? không th?ng nh?t mà l?i chia r?, h? không có lãnh ??o th?t s? và h? không có th?c l?c quân ??i trong tay. T?ng Th?ng Kennedy h?i l?i ông Nolting: "T?i sao T?ng Th?ng Di?m không gi? l?i h?a v?i chúng ta? T?i sao chính quy?n T?ng Th?ng Di?m dùng s?c m?nh ?àn áp Ph?t Giáo? Bà Nhu hi?n ?ang n?m ch?c quy?n gì?". Ông Nolting c? bào ch?a cho T?ng Th?ng Di?m và ?? ngh? chính ph? M? nên cho thêm m?t c? h?i n?a ?? ?òi T?ng Th?ng Di?m lo?i b? ông Nhu và tru?t quy?n bà Nhu. Ông Nolting nói v?i T?ng Th?ng Kennedy r?ng: "Ông Di?m và ông Nhu c?ng gi?ng nh? c?p song sinh Siamese dính nhau nên không th? tách ra ???c". Ông Nolting c?ng nh?c cho T?ng Th?ng Kennedy bi?t v? vi?c 3 n?m tr??c ?ây, ông ??i S? M? Durbrow c?ng ?òi T?ng Th?ng Di?m lo?i b? ông Nhu nh?ng th?t b?i nên ?ã tr? v? M?. T?ng Th?ng Kennedy m?m c??i và nói r?ng: "N?u ông nói ?úng, thì chuy?n ?i c?a ??i S? Lodge k? này s? là chuy?n ?i ng?n nh?t trong l?ch s?". Cu?i cùng T?ng Th?ng Kennedy v?n gi? l?p tr??ng ?ng h? b?c ?i?n v?n ngày 24 tháng 08.
T?i Sài Gòn t?t c? tr??ng h?c ?óng c?a, ra l?nh b?t ??i l?p, tin t?c ??o chánh loan truy?n. Các t??ng ??o chánh âm th?m di chuy?n các ??n v? Dù vào Sài Gòn. Có 2 ??n v? Dù khác có th? ti?n vào th? ?ô trong vòng 8 ti?ng ??ng h?. Chính quy?n Di?m-Nhu ra l?nh b? trí ch?ng ??o chánh.
Ng??i tín c?n nh?t c?a chính quy?n Di?m-Nhu là T??ng Tôn Th?t ?ính, T? L?nh Th? ?ô Sài Gòn. Trong tay có 2,500 lính Dù, 1,500 lính Th?y Quân L?c Chi?n, 700 Quân C?nh... Ngoài ra T??ng ?ính có liên h? v?i S? ?oàn 5 B? Binh.
Chính quy?n Di?m-Nhu có ??i Tá Lê Quang Tung, ch? huy 1,700 lính Phòng V? Ph? T?ng Th?ng, 900 lính L?c L??ng ??c Bi?t và 700 C?nh Sát Dã Chi?n.
Ngày 08 tháng 08 n?m 1963, ông CIA Conein g?p l?i các t??ng ??o chánh l?n th? nhì, g?m các T??ng: D??ng v?n Minh, Tr?n Thi?n Khiêm, Nguy?n Khánh, Lê V?n Kim và ??i Tá Nguy?n v?n Thi?u. Các t??ng mu?n M? chính th?c ?ng h? cu?c ??o chánh b?ng s? lên ti?ng c?a ??i S? Lodge.
Ông Tr??ng Phòng CIA John Richardson khuy?n cáo r?ng tình hình không th? th?i lui. Sài Gòn bây gi? ?ã bi?n thành m?t tr?i lính. ?ây là tr?n ?ánh cu?i cùng c?a gia ?ình T?ng Th?ng Di?m. Ông tiên ?oán r?ng các t??ng ??o chánh s? th?ng, tuy nhiên ph?i thuy?t ph?c cho ???c T??ng Tôn Th?t ?ính và ??i Tá Lê Quang Tung gia nh?p ??o chính. ??o chánh s? ch?t nhi?u sinh m?ng. Ông ??i S? Lodge ?ng h? ??o chánh và nói r?ng "n?u tr? s? b? th?t b?i". Trái v?i ý ki?n c?a ông Tr??ng Phòng CIA Richardson và ??i S? Lodge, T??ng Paul D. Harkins, T? L?nh Quân ??i M? t?i Vi?t Nam nghi ng? kh? n?ng các t??ng ??o chánh. Ông khuyên M? nên ??ng ngoài cu?c ??o chánh.
T?i Hoa Th?nh ??n, H?i ??ng An Ninh Qu?c Gia h?p ?ng h? ??o chánh. C?u ??i S? Nolting ph?n ??i nói r?ng: "N?u M? b? r?i hai ông Di?m-Nhu t?c là M? ?ã nu?t l?i cam k?t trong quá kh?". Th? Tr??ng Ngo?i Giao Harriman ch?ng l?i ý ki?n ông Nolting, và ch? trích ông Nolting ?ã không ph?c v? quy?n l?i n??c M? trong th?i gian ông làm ??i s? t?i Vi?t Nam .. T?ng Th?ng Kennedy phân vân, nh?ng cu?i cùng ??ng ý ?ng h? cu?c ??o chánh, tuy nhiên ông mu?n trao quy?n quy?t ??nh cho ??i S? Lodge. T?ng Th?ng Kennedy nói v?i ông Lodge: "Tôi tin là ông s? không ng?i ngùng khi ??a ra quy?t ??nh ?ình hoãn hay thay ??i k? ho?ch ??o chánh n?u ông ngh? là c?n thi?t".
Các t??ng Kim, ?ính, ?ôn, V? và Xuân t?i nhà ngh? ?à L?t n?m 1964
Bây gi?, Ngo?i Tr??ng Rusk t? tay g?i ?i?n v?n cho ??i S? Lodge, ch? th? m?i cách ph?i lo?i b? cho ???c ông bà Nhu ra kh?i chính quy?n. Khoan c?t ??t vi?n tr? mà hãy ch? cho ??n khi nào các t??ng s?n sàng ??o chánh. S? r?ng n?u T?ng Th?ng Di?m bi?t ???c thì T?ng Th?ng Di?m s? kêu g?i B?c Vi?t ?ng h? ?? ?ánh ?u?i M?.
Ngày 29 tháng 08 n?m 1963, T?ng Th?ng Kennedy g?i ?i?n v?n cho ??i S? Lodge: "Tôi ch?p thu?n t?t c? nh?ng ?i?u ?? c?p trong cái ?i?n v?n mà nh?ng v? khác g?i cho ông (t?c b?c ?i?n v?n "t?i m?t" ngày 24 tháng 8), và tôi ?ng h? các ?i?u ?ó h?t mình. Chúng tôi s? c? g?ng làm h?t s?c ?? có th? giúp ông hoàn thành s? m?ng này m?t cách m? mãn. Cho ??n khi các t??ng lãnh ra tay, tôi xin ???c dành cái quy?n thay ??i k? ho?ch hay ??o ng??c ch? th? vào gi? chót. Tôi hoàn toàn nh?n h?t trách nhi?m v? b?t c? s? thay ??i nào, và tôi c?ng ch?u hoàn toàn trách nhi?m v? k? ho?ch này và h?u qu? c?a nó".
T?i Sài Gòn, Chánh Phòng CIA Richardson và ông CIA Conein nh?n ?i?n v?n c?a t??ng C? V?n Quân S? T?ng Th?ng Taylor t? Hoa Th?nh ??n, ?òi ph?i "suy ngh? l?i" vi?c ?ng h? ??o chánh. Vì 10 gi? sáng ph?i g?p l?i T??ng Minh, do ?ó ông Chánh Phòng CIA Richardson ra l?nh cho ông CIA Conein không ???c tuyên b? gì mà ch? ??n nghe và v? trình l?i ý ki?n c?a T??ng Minh thôi.
T??ng Minh ?òi h?i M? ph?i ch?ng t? vi?c ?ng h? các t??ng lãnh ??o chánh, b?ng cách tuyên b? M? c?t vi?n tr? kinh t? cho chính ph? Di?m. ??i S? Lodge ?i?n v? Ngo?i Tr??ng Rusk nói là quá tr? ?? mà suy ngh? l?i, ông nói: "Chúng ta ?ã b??c sâu quá r?i nên không th?i lui ???c, hãy d?n m?i n? l?c ?ng h? các t??ng ??o chánh ngay". ??i S? Lodge xin phép ?? T??ng Harkins ti?p xúc v?i các t??ng ??o chánh và c?ng yêu c?u M? c?t vi?n tr? kinh t? chính ph? Di?m ?? các t??ng ??o chánh tin t??ng có M? ?ng h?. Cùng ngày, Tòa B?ch ?c cho phép T??ng Harkins ti?p xúc các t??ng ??o chánh và cho phép ??i S? Lodge c?t ??t vi?n tr? kinh t? chính ph? Di?m.
T?ng Th?ng Kennedy g?i th? riêng cho ??i S? Lodge nói r?ng T?ng Th?ng Kennedy ?ng h? các k? ho?ch ??o chánh c?a ông Lodge. Tuy nhiên T?ng Th?ng Kennedy không ??ng ý v?i ông Lodge v? vi?c ông Lodge nói là "không th? th?i lui ???c". T?ng Th?ng Kennedy nh?c ??i S? Lodge v? kinh nghi?m ?au th??ng t?i V?nh Con Heo ? Cu Ba. T?ng Th?ng Kennedy nói: "Kinh nghi?m d?y tôi r?ng s? th?t b?i mang l?i cái t? h?i nhi?u h?n là vi?c ?i thay ??i quy?t ??nh...Khi chúng ta làm, chúng ta ph?i th?ng, nh?ng n?u c?n ph?i thay ??i quy?t ??nh thì c?ng ph?i nên thay ??i, h?n là ?? th?t b?i".
Th? Sáu, ngày 30 tháng 08 n?m 1963, T?ng Th?ng Kennedy lo có c?nh t?m máu t?i Sài Gòn. Ông ??a ra k? ho?ch d? trù di t?n g?n 5,000 c? dân M? t?i Vi?t Nam . M?t tàu chi?n ch? tr?c th?ng, tàu t?n công, tàu destroyer n?m s?n t?i ven bi?n Vi?t Nam . T?i Okinawa, có 3,000 Th?y Quân L?c Chi?n ?ng tr?c 100%. T?i B? Ngo?i Giao, Ph? tá Ngo?i Tr??ng Hilsman báo cáo lên Ngo?i Tr??ng Rusk r?ng có th? tr?n ?ánh ??o chánh kéo dài quá lâu, và n?u v?y thì quân ??i Hoa K? ph?i nh?y vô vòng chi?n ?? ?ng h? phe ??o chánh cho thành công.
Ngày 31 tháng 08 n?m 1963, T??ng Minh thông báo cho T??ng Harkins bi?t là k? ho?ch ??o chánh ph?i "trì hoãn".. Các t??ng ??o chánh s? s? thân thi?t gi?a Chánh Phòng CIA Richardson v?i T?ng Th?ng Di?m s? làm b?i l? k? ho?ch ??o chánh. T??ng Harkins m?i T??ng Minh ??n c? quan MACV, và h?a là M? ?ng h? các t??ng ??o chánh.. T??ng Khiêm thông báo cho T??ng Minh bi?t ý ki?n c?a M?.
Ngày hôm sau, T??ng Khiêm l?i g?p T??ng Harkins. T??ng Minh lo ho?ch ??nh k? ho?ch ??o chánh. T??ng Khiêm thì cho bi?t là các t??ng không có ?? s?c th?ng l?c l??ng trung thành T?ng Th?ng Di?m. L?c l??ng lính B? Binh s? không tham d? ??o chánh n?u không ?ánh t?i cùng. T??ng Harkins và ông Chánh Phòng CIA Richardson báo cáo th?ng v? Hoa Th?nh ??n nói là k? ho?ch ??o chánh b?t thành. ??i S? Lodge than: "Không có ai, không có t? ch?c nào trong ?ám t??ng lãnh này làm nên trò tr?ng gì c?". Tin t?c các t??ng b? cu?c ??o chánh khi?n cho T?ng Th?ng Kennedy và các c? v?n t?i Tòa B?ch ?c hoang mang.
??u tháng 9 n?m 1963, T?ng Th?ng Kennedy ch? ??nh B? Tr??ng Qu?c Phòng Robert McNamara qua Vi?t Nam . Tháp tùng có m?t s? c? v?n cao c?p trong ?ó có Ph? Tá B? Tr??ng Qu?c Phòng William Bundy. T?i Vi?t Nam có 800 h?c sinh b? b?t nh?t.
Ngày 02 tháng 09 n?m 1963, T?ng Th?ng Kennedy tr? l?i câu ph?ng v?n c?a Walter Cronkite trên ?ài CBS r?ng M? v?n ti?p t?c ?ng h? mi?n Nam Vi?t Nam, nh?ng ông nói ti?p: "Tôi không ngh? là có th? th?ng chi?n tranh ???c tr? khi h? ???c nhân dân ?ng h?. Và theo ý tôi, trong 2 tháng qua chính ph? Di?m ?ã quá xa r?i qu?n chúng".
Ph? Tá Ngo?i Tr??ng Hilsman suy di?n l?i ch? trích tr?c ti?p và công khai này c?a T?ng Th?ng Kennedy r?ng s? có m?t cu?c ??o chánh, nh?ng không bi?t bao gi? x?y ra. Dù v?y, các t??ng ??o chánh v?n án binh b?t ??ng. Cùng ngày, phe ông Nhu vi?t bài trên báo Times of Viet Nam lên án M? ?ng h? ??o chánh.
Ông X?p CIA Colby nói: "Ý h? mu?n khuyên chúng ta nên ??ng ngoài". Bà Nhu vi?t bài ch?i M?. Bà x?ng bà là ng??i c?u tinh cho mi?n Nam Vi?t Nam, và bà còn t? cáo M? và C?ng S?n gi?t dây Ph?t Giáo bi?u tình làm lo?n. Bà t? cáo ??i S? Lodge m?u sát bà. ?? tr? thù, em bà Nhu là ông Tr?n V?n Khiêm l?p m?t danh sách ám sát l?i ng??i M?. Trong cu?c ph?ng v?n v?i ký gi? Úc Denis Warner, ông Khiêm ti?t l? các ng??i M? n?m trong danh sách b? ám sát ?ó có tên ông Chánh Phòng CIA Sài Gòn Richardson, ông CIA Conein và Phát Ngôn Viên Tòa ??i S? John Mecklin. Tình c?m gi?a Vi?t Nam và Hoa K? c?ng th?ng và t?i t? tr?m tr?ng.
Trong th?i ?i?m này, Hoa Th?nh ??n b?t mãn vi?c Pháp ??ng làm trung gian gi?i quy?t chi?n tranh Vi?t Nam . ??i S? Pháp ??n mi?n Nam Vi?t Nam th?o lu?n bí m?t v?i H? Chí Minh và T?ng Th?ng Di?m qua trung gian c?a ng??i Ba Lan tên Mieczyslaw Maneli, thành viên Polish Member of the International Control Commission, c? quan này ???c thi?t l?p ?? quan sát Hi?p ??nh Genève. Trong su?t nhi?u tháng, Maneli qua l?i Sài Gòn - Hà N?i nhi?u l?n ?? tìm gi?i pháp th??ng th?o. Vào tháng 07 n?m 1963, B?c Vi?t ??ng ý c?n b?n là l?p chính ph? Liên Hi?p c?m ??u b?i T?ng Th?ng Di?m ?? mi?n Nam tr? thành trung l?p. H? mu?n M? ph?i rút quân..
10 gi? 30 sáng ngày 6 tháng 9 n?m 1963, t?i bu?i h?p trong Tòa B?ch ?c, B? Tr??ng T? Pháp Robert Kennedy, t?c bào ?? c?a T?ng T?ng John Kennedy nêu ra các câu h?i: "Li?u có th?ng hai ông Di?m-Nhu? Li?u ông Nhu có b? ông Di?m lo?i b?? Ph?i x? s? ra sao n?u không th? th?ng ông Di?m ???c?". Cu?i cùng ông Robert Kennedy ?? ngh? ph?i c?ng r?n v?i T?ng Th?ng Di?m và c?t ??t vi?n tr?. B? Tr??ng Qu?c Phòng tr? l?i là không có cái tin t?c nào chính xác c?. T??ng Taylor ?? ngh? c? T??ng Victor Krulak ?i Vi?t Nam . B? Ngo?i Giao c? ông Joseph A. Mendenhall tháp tùng.
6 gi? sáng ngày 08 tháng 09 n?m 1963, hai viên ch?c này ??n Vi?t Nam . T??ng Krulak ph?ng v?n 80 c? v?n M? luôn c? các viên ch?c cao c?p. Nhà Ngo?i Giao Mendenhall l?i dành thì gi? ?i Sài Gòn, Hu?, ?à N?ng ?? th?m vi?ng m?t s? b?n bè c?.
Ngày 09 tháng 09 n?m 1963, hai v? này tr? v? Hoa Th?nh ??n phúc trình l?i cho T?ng Th?ng Kennedy. T??ng Krulak báo cáo là "tinh th?n chi?n ??u cao và t?t. Vi?c xáo tr?n chính tr? không ?nh h??ng gì ??n vi?c ?ánh gi?c. Dân chúng ghét ông Nhu thôi ch? không ghét T?ng Th?ng Di?m". Trái l?i, nhà ngo?i giao Mendenhall thì báo cáo là "chính ph? Di?m b? dân chúng chán ghét, ch? ?? s?p s?p ??, và không th? chi?n th?ng C?ng S?n ???c n?u còn Di?m-Nhu". Nghe xong hai báo cáo, T?ng Th?ng Kennedy ng? ng?n vì hai báo cáo hoàn toàn trái ng??c nhau, khi?n T.T. Kennedy ph?i h?i: "Có ph?i là hai v? ?ã ??n cùng m?t qu?c gia không v?y?" Tuy v?y, T?ng Th?ng Kennedy ra l?nh cho các c? v?n nghiên c?u vi?c c?t vi?n tr? kinh t? Vi?t Nam .
Ngày 11 tháng 09 n?m 1963, T?ng Th?ng Kennedy l?i nói ch?a th? c?t vi?n tr? chính ph? Di?m. Không ???c ??o chánh. T?ng Th?ng Kennedy mu?n thuy?t ph?c T?ng Th?ng Di?m lo?i b? ông Nhu kh?i chính quy?n...
Ngày 17 tháng 09 n?m 1963, H?i ??ng An Ninh ch? th? ??i S? Lodge hòa hoãn v?i T?ng Th?ng Di?m, nh?ng b?ng m?i cách thuy?t ph?c T?ng Th?ng Di?m lo?i b? ông Nhu. ??i s? Lodge r?t b?t mãn vì l?nh này, ông mu?n ??o chánh Di?m và c?t ??t vi?n tr?. ??i S? Lodge liên l?c v?i T??ng Minh bàn vi?c ??o chánh. H?i ??ng An Ninh mu?n tìm m?t gi?i pháp khác. B? Tr??ng Qu?c Phòng McNamara và T??ng T?ng Tham M?u Tr??ng Taylor qua Vi?t Nam ?? nhìn t?n m?t tình hình Ph?t Giáo, và n?u c?n thì ph?i áp l?c T?ng Th?ng Di?m. Tháp tùng trong chuy?n ?i có ông X?p CIA Colby, ??i di?n Tòa B?ch ?c Forrestal, ??i di?n B? Ngo?i Giao William Sullivan và Ph? Tá B? Tr??ng Qu?c Phòng P. Bundy.
Tr??c khi tr? l?i Hoa Th?nh ??n, B? Tr??ng Qu?c Phòng McNamara, T??ng Taylor và T??ng Harkins ghé th?m T?ng Th?ng Di?m t?i Dinh Gia Long. T?ng Th?ng Di?m hút thu?c liên miên và ch? tay vào b?n ?? ?? khoe thành tích ti?n tri?n t?t ??p. Ông McNamara nh?c T?ng Th?ng Di?m v? các xáo tr?n chính tr? và tình hình nguy ng?p. T?ng Th?ng Di?m không ??ng ý và bào ch?a r?ng ?ó là do báo chí xuyên t?c làm ng??i M? hi?u l?m. T?ng Th?ng Di?m phàn nàn các h?c sinh nông n?i, thi?u giáo d?c và không hi?u trách nhi?m nên gây r?i tr?t t?, do ?ó không có gi?i pháp nào h?n là t?ng giam h?. T?ng Th?ng Di?m thú nh?n ?ã ?? xáo tr?n là vì ông "quá nh? tay và ??i x? quá t?t v?i Ph?t Giáo".
T?ng Th?ng Di?m lên án M? ?ng h? ??o chánh. Vì tr??c khi ?i, T?ng Th?ng Kennedy ?ã ra l?nh các nhân viên ??ng có ý ki?n gì v? v?n ?? này nên m?i ng??i ??u nín thinh. B? Tr??ng McNamara h?i t?i sao chính ph? không c?i chính nh?ng l?i tuyên b? "?n ào" c?a bà Nhu, và nh?c ??n vi?c bà Chiang Kai-shek l?m quy?n nên ??y n??c Tàu vào tay C?ng S?n. T?ng Th?ng Di?m bi?n minh r?ng "bà Nhu là m?t dân bi?u, nên bà có quy?n phát bi?u theo ý c?a bà. Ng??i M? ph?i thông c?m cho bà vì bà b? báo chí truy?n thông t?n công và xuyên t?c bà v?i ??y ác ý". Phái ?oàn không l?y làm th?a mãn v? thái ?? c?a T?ng Th?ng Di?m.
Ngày 02 tháng 10 n?m 1963, phái ?oàn tr? v? Hoa Th?nh ??n báo cáo tình hình v?i T?ng Th?ng Kennedy: "V? lãnh v?c quân s? t?t, nh?ng s? tai ti?ng chính tr? c?a hai ông Di?m-Nhu s? làm x?u ?i". Th?o k? ho?ch c?t vi?n tr? ch??ng trình Commodity Import Program, ?ó là ch??ng trình vi?n tr? kinh t? giúp Vi?t Nam 40% s? l??ng nh?p c?ng c?a qu?c gia, và sinh ra m?t s? ngân qu? l?n cho quân ??i. T?ng Th?ng Kennedy tuyên b? gi? phút này các c? v?n trong chính ph? ông không còn có nh?ng ý ki?n d? bi?t n?a.
T? trái: 1. T??ng D??ng V?n Minh. 2.T??ng Lê V?n Kim, 3. Mai H?u Xuân. 4. T??ng Tr?n V?n ?ôn.
T??ng Tr?n V?n ?ôn g?p l?i b?n c? là ông CIA Conein t?i Tân S?n Nh?t. R?i l?i h?n g?p nhau l?i t?i Nha Trang, hai tr?m d?m cách Sài Gòn. Phó ??i S? Trueheart ra l?nh ông CIA Conein không ???c tuyên b? gì c?, ch? l?y tin t?c mà thôi.
T?i Nha Trang, T??ng ?ôn công b? ??o chánh. ?i?u ??c bi?t và quan tr?ng trong bu?i h?p này là có s? tham d? c?a T??ng Tôn Th?t ?ính. T??ng Tôn Th?t ?ính khoe r?ng ông là ng??i c?u T?ng Th?ng Di?m thoát kh?i cu?c ??o chánh tháng 8, t?ng c?u T?ng Th?ng Di?m thoát kh?i các v? ??ng ??u v?i Ph?t Giáo, C?ng S?n v.v... Vì nh?ng công lao ?ó nên T??ng ?ính xin T?ng Th?ng Di?m tr? ?n b?ng cách b? nhi?m ông làm B? Tr??ng N?i V?, nh?ng b? T?ng Th?ng Di?m t? ch?i nên T??ng ?ính sinh ra thù v?t và b?t mãn T?ng Th?ng Di?m. T??ng ?ôn bi?t ???c tình c?nh ?m ?c này nên ?ã tìm cách chiêu d? T??ng ?ính gia nh?p ??o chánh. T??ng ?ôn ?? ngh? ông CIA Conein g?p riêng v?i T??ng Minh.
Ngày 05 tháng 10 n?m 1963, ông CIA Conein g?p T??ng Minh t?i Sài Gòn, nói chuy?n b?ng ti?ng Pháp. T??ng Minh ??a ra các ?i?m:
- Ph?i bi?t l?p tr??ng c?a M? có ?ng h? chính ph? m?i t??ng lai không?
- Không ?òi h?i M? ?ng h? ??o chánh, nh?ng M? ??ng c?n ???ng.
- Mu?n M? tái vi?n tr? kinh t? và quân s? cho chính ph? m?i.
T??ng Minh ??a ra các k? ho?ch gi?t ông Nhu và gi?t ông Ngô ?ình C?n, bao vây Sài Gòn b?ng lính, ?ánh th?ng vào phòng tuy?n b?o v? Ph? T?ng Th?ng. Ông CIA Conein không có ý ki?n. T??ng Minh h?n s? g?p l?i.
Hoa Th?nh ??n bi?t tin nên v?a háo h?c mà v?a h?i h?p... T?ng Th?ng Kennedy nói v?i ??i S? Lodge r?ng chính ph? M? không mu?n gi?t dây cu?c ??o chánh này, nh?ng c?ng không mu?n b? hi?u l?m là c?n tr? ??o chánh hay t? ch?i vi?n tr? kinh t? và quân s? cho chính quy?n m?i. ?i?u quan tâm l?n nh?t c?a Hoa Th?nh ??n là r?i cu?c ??o chánh th?t b?i thì M? s? b? cáo bu?c là c?u k?t v?i ?ám ??o chánh ch? m?u ph?n lo?n. Tòa B?ch ?c ra l?nh ??i S? Lodge ph?i c?n th?n và làm sao ?? mà "có th? ch?i ???c". Các báo cáo liên quan ??n tình hình ??o chánh ph?i báo cáo riêng, không ???c báo cáo chung v?i b?n báo cáo th??ng nh?t c?a Tòa ??i S?. Ph?i báo cáo riêng và báo cáo v? Hoa Th?nh ??n ph?i dùng qua ngã CIA, ch? ??ng qua ngã l?ng l?o B? Ngo?i Giao. H?n n?a, ch? có ??i S? Lodge m?i ???c quy?n ch? th? CIA hành ??ng và ch? th? b?ng kh?u l?nh mà thôi. ??i S? Lodge nói v?i ông CIA Conein: "N?u có gì tr?c tr?c, tôi s? ch?i tu?t lu?t".
Bi?t T??ng Minh ch?ng T?ng Th?ng Di?m, M? tuyên b? c?t vi?n tr? T?ng Th?ng Di?m, h?a ?ng h? tân chính ph?. Mu?n ch?ng t? M? ?ng h? các t??ng ??o chánh, M? tri?u h?i ông Tr??ng Phòng CIA Richardson v? M? vì cho r?ng ông này thân thi?n v?i T?ng Th?ng Di?m.
Ngày 26 tháng 10 n?m 1963, ngày Qu?c Khánh k? ni?m n?m th? tám, thành l?p VNCH, TT Ngô ?ình Di?m duy?t binh cùng T??ng D??ng V?n Minh, c? v?n T?ng Th?ng Ph?, m?y ngày sau, D??ng V?n Minh t?o phi?n lo?n 1-11-1963 sát h?i toàn gia ?ình TT Ngô ?ình Di?m.
Ngày 05 tháng 10 n?m 1963, Ông Giám ??c CIA t?i M? McCone ph?n ??i k? ho?ch gi?t ông Nhu và mu?n ??ng ngoài cu?c ??o chánh. Tuy nhiên v?n mu?n theo dõi k? ho?ch ??o chánh. Ông CIA Conein g?p T??ng Minh nói là M? ch?ng ám sát, do ?ó T??ng Minh nói: "N?u quý v? không thích thì chúng tôi s? không ?? c?p ??n nó n?a". T??ng Minh mu?n bi?t quan ?i?m c?a M? n?u có cu?c ??o chánh "s?p t?i ?ây". Ông CIA Conein liên l?c v?i ??i S? Lodge và tr? l?i "b?o ??m ?ng h? chính ph? t??ng lai". T? lúc này, ông CIA Conein bi?t là nhân v?t mà ông c?n liên l?c th??ng xuyên chính là T??ng tr? Tr?n V?n ?ôn. Có nh?ng cu?c ti?p xúc th??ng xuyên gi?a CIA và các t??ng ??o chánh.
Ngày 17 tháng 10 n?m 1963, M? báo cho chính ph? Di?m bi?t là vi?n tr? L?c L??ng ??c Bi?t c?a ông Nhu ch? ???c ti?p t?c n?u ???c ch? huy b?i quân ??i. T??ng ?ôn g?p ??i S? Lodge t?i m?t bu?i ti?c. Ông Lodge nói là không có nh?n ???c d?u hi?u ??o chánh nào c?.
Ngày 24 tháng 10 n?m 1963, Trung Tá Ph?m Ng?c Th?o kéo quân v? Sài Gòn ??o chánh h?t vì các t??ng ??o chánh t?i Sài Gòn thay ??i k? ho?ch.
Ngày 25 tháng 10 n?m 1963, ông CIA Conein h?i T??ng ?ôn bao gi? ??o chánh? T??ng ?ôn tr? l?i là không bi?t và h?i l?i ông CIA Conein có ???c phép c?a chính ph? M? ?? th?o lu?n v? cu?c ??o chánh không? Conein tr? l?i là ??i S? Lodge ra l?nh. Sau ?ó T??ng ?ôn ???c ??i S? Lodge xác nh?n t?i phi tr??ng.
Ngày 27 tháng 10 n?m 1963, T?ng Th?ng Di?m m?i v? ch?ng ??i S? Lodge lên ?à L?t g?p m?t. Sau nhi?u l?n thuy?t ph?c nh?ng T?ng Th?ng Di?m không nghe, ??i S? Lodge nói v?i T?ng Th?ng Di?m: "Th?a Ngài, t?t c? l?i ?? ngh? rõ ràng c?a tôi ??u b? Ngài t? ch?i h?t. Theo Ngài ngh? thì li?u Ngài có th? làm cái gì mà ?i?u ?ó có th? ?em l?i cái nhìn thi?n c?m n?i ng??i Hoa K??". M?i l?n nh?c câu h?i gi?ng v?y thì T?ng Th?ng Di?m l?i ??i ?? tài.
Hình ch?p t?i ?à L?t ngày 28 tháng 10 n?m 1963, T?ng Th?ng Ngô ?ình Di?m và ??i S? Lodge tr??c 4 ngày x?y ra ??o chánh.
Ngày 28 tháng 10 n?m 1963, T??ng ?ôn g?p ông CIA Conein t?i B? T?ng Tham M?u. T??ng ?ôn không cho bi?t ch?c ch?n ngày ??o chánh, nh?ng nói là r?t g?n. T??ng ?ôn nói s? thông báo cho Tòa ??i S? bi?t vài gi? tr??c khi b?t ??u ??o chánh. Tuy nhiên T??ng ?ôn mu?n ??i S? Lodge ??ng ?ình chuy?n bay Hoa Th?nh ??n ?ã ??nh vào ngày 31 tháng 10 n?m 1963. T??ng ?ôn cho bi?t nhi?m v? T??ng Minh lo quân ??i, T??ng Kim lo chính tr?, và T??ng ?ôn lo liên l?c v?i M?. H?i v? nhi?m v? T??ng Tôn Th?t ?ính, T??ng ?ôn nói T??ng ?ính vì t?ng trung thành v?i T?ng Th?ng Di?m, nên do ?ó không dám giao tr?ng trách vì e ng?i b? ph?n.
Ngày 29 tháng 10 n?m 1963, ??i S? Lodge thông báo cho Hoa Th?nh ??n s?p có ??o chánh. Nói r?ng không th? trì hoãn ???c và không k?p thông báo cho T?ng Th?ng Di?m.
Ngày 30 tháng 10 n?m 1963, Mc George Bundy g?i ?i?n v?n nói là T?ng Th?ng Kennedy v?n còn ý mu?n ??o chánh. T?ng Th?ng Kennedy ch? th? ??i S? Lodge "nên can thi?p n?u c?m th?y k? ho?ch ??o chánh nguy hi?m, chúng ta ?ng h? n?u th?y di?n ti?n ??o chánh t?t, nh?ng n?u th?y tình hình không thu?n ti?n thì trì hoãn l?i ?? kh?i làm ?nh h??ng ??n ch? ??ng c?a M? t?i ?ông Nam Á".
B?n ?i?n v?n th? nhì c?a Tòa B?ch ?c thì bày t? s? b?t mãn và nói r?ng "chúng ta không th? ch?p nh?n cái lu?n ?i?u cho r?ng chúng ta không có ?? t? cách ?? trì hoãn hay ng?n c?n cu?c ??o chánh".
??i S? Lodge ngh? là chính ph? M? mu?n ng?n c?n ??o chánh, do ?ó ông g?i m?t ?i?n v?n v? Hoa Th?nh ??n: "??ng có ngh? là chúng ta có quy?n trì hoãn hay ng?n c?n ??o chánh. Không th? thông báo cho T?ng Th?ng Di?m ???c vì làm nh? v?y là chúng ta ph?n b?i các t??ng lãnh ??o chánh".
Trái l?i, ??i v?i ông X?p CIA Colby thì nh?n ??nh l?i khác: "Bây gi? ??o chánh thì nói là do ng??i Vi?t Nam làm, nh?ng theo tôi ngh? thì trên th?c t? quy?t ??nh này ?ã ???c Tòa B?ch ?c quy?t ??nh t? vài tu?n tr??c, lúc mà trong cu?c h?p báo công khai tuyên b? là c?n có m?t b? m?t m?i trong chính ph? Vi?t Nam, ám ch? mu?n thay ??i hai anh em Di?m-Nhu. Chúng ta c?t ngân kho?n CIA vi?n tr? L?c L??ng ??c Bi?t c?a ông Nhu, ?i?u ?ó có ngh?a là khi chúng ta không ??ng ý v?i h? ch? nào thì chúng ta c?t ch? ?ó. M? ?ã b?t ?èn xanh ?? các t??ng ??o chánh ra tay".
T? L?nh M? t?i Vi?t Nam , T??ng Harkins không tin t??ng ??i S? Lodge và c?ng không tin t??ng các t??ng lãnh ??o chánh. Ông nói: "T??ng ?ôn nói d?i, ông ta nói v?i ông CIA Conein là có ??o chánh tr??c ngày 02 tháng 11, nh?ng l?i nói v?i tôi là không có ??o chánh".
T?ng Th?ng Ngô ?ình Di?m (1/03/1901 - 11/02/1963)
T??ng Harkins ra l?nh Th?y Quân L?c Chi?n lên b? Vi?t Nam . T??ng Harkins g?i ?i?n v?n cho T??ng Taylor ? M? bày t? s? ch?ng ??i âm m?u ??o chánh T?ng Th?ng Di?m. Ông nói: "Chúng ta ?ng h? T.T. Di?m trong su?t 8 n?m khó kh?n. Th?t sai l?m n?u h? ông xu?ng, ?á ông l?n lóc và ?i tru?t ph? ông ta". Ch?ng l?i ý ki?n ?ng h? ??o chánh c?a ??i S? Lodge, T??ng Harkins g?i ?i?n v?n cho ông Lodge: "Chúng ta ph?i c?n thu th?p thêm tin t?c. M?c dù T??ng ?ôn tuyên b? là ??o chánh là do chính ng??i Vi?t Nam th?c hi?n. Tuy nhiên trong ngày g?n ?ây r?i M? c?ng ph?i nhào vô dù có mu?n hay không. Chúng ta c?n ph?i ti?p t?c ?ng h? T?ng Th?ng Di?m cho ??n khi nào ch?u ??ng h?t n?i".
Ngày 31 tháng 10 n?m 1963, Hoa Th?nh ??n g?i cho ??i S? Lodge m?t ?i?n v?n ???c coi là ?i?n v?n cu?i cùng. N?i dung là chính ph? M? ra l?nh: "Không ???c ??ng v? phe nào. N?u tình th? x?y ra không rõ ràng, thì M? ph?i ??ng hòa hoàn gi?a hai bên.. N?u ??o chánh b? th?t b?i, tòa ??i s? nên cho phép h? t? n?n tùy theo s? quy?t ??nh c?a ??i S? Lodge. Nh?ng c? g?ng khuy?n khích h? nên ?i n?i khác t? n?n. Dù v?y, n?u có cu?c ??o chánh x?y ra thì M? v?n mong là nó thành công". ??i S? Lodge ?ình chuy?n bay trong ngày này.
Ngày 01 thá ng 11 n?m 1963, T??ng Tr?n V?n ?ôn ??n B? T?ng Tham M?u lúc 7 gi? 30 sáng, 6 ti?ng ??ng h? tr??c khi ??o chánh. T??ng ?ôn chu?n b? g?p T??ng Harkins và ?ô ??c T? L?nh Thái Bình D??ng Harry D. Felt lúc 9 gi? 15 sáng. ?ô ??c Felt mu?n g?p T??ng ?ôn t?i B? T?ng Tham M?u nh?ng T??ng ?ôn l?i mu?n g?p nhau t?i c? quan MACV. T??ng ?ôn nói chuy?n bình th??ng. Ông nói n?u ??o chánh thành công thì s? th?ng C?ng S?n. Trong khi nói chuy?n, ?ô ??c Felt ch? lên b?n ?? h?i r?ng có 2 Ti?u ?oàn Dù ch?a ??ng ý gia nh?p ??o chánh. T??ng ?ôn b?o ??m là các l?c l??ng này trên ???ng ??n Tây Ninh, Tây B?c c?a Sài Gòn, s? kéo v? th? ?ô và ch? ??ng cu?c ??o chánh.
9 gi? 45 sáng, ?ô ??c Felt r?i MACV ?? ??n th?m T?ng Th?ng Di?m. T??ng ?ôn s? T?ng Th?ng Di?m r?i Sài Gòn nên nh? ?ô ?? Felt c?m chân T?ng Th?ng Di?m. ??i S? Lodge làm h?n và mu?n tham d?. G?p m?t t?i Dinh, T?ng Th?ng Di?m nói: "M?i l?n ??i S? M? ?i Hoa Th?nh ??n là có tin ??n ??o chánh. Tôi bi?t là ?ang có s?a so?n ??o chánh, nh?ng tôi không bi?t ai ch? m?u vì h? gi? bí m?t k? quá". Khi ??i S? Lodge s?p ?i thì T?ng Th?ng Di?m kéo qua m?t bên và nói là ông s?n sàng th?c hi?n nh?ng ?i?u chính ph? M? mu?n ông ta làm. Nh?ng ?ã quá tr?, lúc ??i S? Lodge và ?ô ??c Felt t? bi?t thì lính ?ã bao vây th? ?ô Sài Gòn.
11 gi? 45 sáng, ?ô ??c Feelt chào T?ng Th?ng Di?m tr? l?i CINCPAC, có T??ng ?ôn và T??ng Harkins ?i cùng. ?ô ??c Felt h?p báo t?i phi tr??ng Tân S?n Nh?t. Sau khi ?ô ??c Felt ?i thì T??ng ?ôn và T??ng Harkins ?n tr?a v?i nhau.
??i S? Lodge ng?i l?i nói chuy?n v?i T?ng Th?ng Di?m t?i Dinh Gia Long. T?ng Th?ng Di?m nói là M? gi?t dây xúi Ph?t Giáo bi?u tình và tung tin ??o chánh. ??i S? Lodge tr? l?i: "Th?a Ngài, n?u m?t ng??i M? nào h?a h?n m?t ?i?u gì sai trái thì tôi s? t?ng c? h? ra kh?i n??c ngay". Bào ch?a cho ông C? V?n Nhu, T?ng Th?ng Di?m khuyên ông Lodge nên g?i nói chuy?n v?i ông X?p CIA Colby và c?u ??i S? Nolting ?? h? gi?i thích cho ông Lodge bi?t lý do t?i sao T?ng Th?ng Di?m c?n ??n ông Nhu nhi?u nh? v?y..
Tr??c khi ??i S? Lodge ??ng ra v?, T?ng Th?ng Di?m nói: "Xin ông vui lòng nói v?i T?ng Th?ng Kennedy r?ng tôi là ??ng minh t?t và th?ng th?n, tôi mu?n là chúng ta nên th?ng th?n cùng gi?i quy?t nh?ng v?n ?? bây gi? h?n là nói v? nó sau khi chúng ta ?ã m?t t?t c?".
CIA Lucien E. Conein
Khi ??i S? Lodge ti?p chuy?n v?i T?ng Th?ng Di?m thì có m?t v? t??ng ??n nhà ông CIA Conein báo tin gi? ??o chánh s?p b?t ??u... V? t??ng này b?o ông CIA Conein mang t?t c? s? ti?n lên B? T?ng Tham M?u. Ông CIA Conein ôm 3 tri?u ??ng Vi?t Nam t??ng ???ng v?i 42,000 m? kim ra ?i. Ông mang theo kh?u súng l?c và m?y trái l?u ??n và m?t cái máy truy?n tin ??c bi?t ?? liên l?c v?i các viên ch?c CIA khác. Theo ông Conein thì s? ti?n này ???c rút t? qu? c?a CIA ?? dùng mua th?c ph?m cho lính ??o chánh và b?i th??ng các gia ?ình có lính ch?t vì ??o chánh. Tr??c khi ??n B? T?ng Tham M?u, ông CIA Conein b?m m?t mã 9,9...9,9...9,9 ?? thông báo ??n các nhân viên CIA bi?t ??o chánh b?t ??u. Tuy nhiên, theo t? báo Times of Viet Nam phát hành ngày 02 tháng 09 n?m 1963, trên trang nh?t có t?a l?n "CIA Tài Tr? ??o Chánh" (CIA Financing Planned Coup d'Etat). Trong bài báo này có nói ??n vi?c c? quan CIA c?a M? chi t? 10 tri?u t?i 24 tri?u ?? tài tr? cho cu?c ??o chánh chính ph? T?ng Th?ng Di?m. S? ti?n này ???c ?ng ra ?? tr? l??ng và t??ng th??ng cho lính, c?nh sát, công ch?c.. Và s? ti?n ?ó c?ng ???c dùng ?? tr? cho các t? ch?c Ph?t Giáo, phong trào thanh niên ??u tranh, các c? s? tuyên truy?n và cho các tr??ng h?p b?t kh? kháng. Tòa ??i S? M? t? ch?i ngu?n tin này. Khi h?i T?ng Th?ng Di?m thì T?ng Th?ng Di?m nói: "Ông có ngh? là t? báo Times of Viet Nam l?i ?i in nh? v?y n?u ?ó không ph?i là s? th?t?". Sau ?ó T?ng Th?ng Di?m có tr?ng d?n m?t s? b?ng ch?ng ?? xác nh?n ?i?u ?ó là ?úng.
Các t??ng ??o chánh ?ã n?i ???ng dây ?i?n tho?i t? B? Ch? Huy ??o Chánh và Tòa ??i S?.. M?t ???ng dây ?i?n tho?i khác ???c b?t t? B? T?ng Tham M?u ??n t? th?t c?a ông CIA Conein v?i m?c ?ích ?? ông CIA Conein có th? liên l?c th??ng xuyên v?i 12 lính Bi?t Kích "A" Team ?ang b?o v? v? con ông. N?u ??o chánh b?t thành, các ng??i lính này s? t? ??ng ??a v? con ông ra kh?i n??c. Ông CIA Conein ??n B? Ch? Huy ??o Chánh kho?ng 12 gi? 15 - 12 gi? 30 tr?a. T??ng ?ôn v?ng m?t vì ti?n ?ô ??c Felt ra phi tr??ng. Khi T??ng Minh nhìn th?y ng??i M? thì h?t hàm h?i: "Ông làm gì ?ây?".. Ông CIA Conein tr? l?i là "Tôi ???c kêu t?i ?ây". T??ng Minh d?n m?t: "N?u ??o chánh th?t b?i thì ông ph?i ?i cùng v?i chúng tôi".
H?u h?t các t??ng lãnh trung thành v?i T?ng Th?ng Di?m hay theo ??o chánh ??u ??n B? T?ng Tham M?u do T??ng T?ng Tham M?u Tr??ng Tr?n Thi?n Khiêm kho?n ?ãi. Sau khi m?i ng??i an t?a, T??ng Minh ??ng d?y và tuyên b? ??o chánh, v?a lúc ?ó Quân C?nh tràn vào phòng v?i súng ti?u liên vây xung quanh. T??ng Minh kêu g?i các t??ng ?ng h? ??o chánh. H? ???c phép r?i phòng T?ng Tham M?u nh?ng không ???c ra kh?i B? Ch? Huy.
Nh?ng v? còn ng?i t?i ch?, trong ?ó có ??i Tá Lê Quang Tung ph?n ??i ??o chánh b? t?ng giam ngay. T??ng Minh sai ?em cái máy thâu b?ng vào phòng, trong b?ng ông thâu l?i tuyên b? ??o chánh, lên án gia ?ình T?ng Th?ng Di?m ??c tài và h?a là quân ??i có kh? n?ng cai tr? n??c h?n. T??ng Minh ?òi các t??ng hi?n di?n ký vào b?n tuyên cáo và h? tr? quân ??i ??o chánh. Ông phân phát cho các t??ng nh?ng cu?n b?ng ?? phân ph?i ??n các ?ài phát thanh. N?u ??o chánh th?t b?i thì các t??ng không th? ch?i ???c vi?c mình tình nguy?n tham gia ??o chánh.
1 gi? 30 quân ??i phát ??ng ??o chánh. Thông th??ng là ??o chánh ban ?êm, nh?ng l?n này ??o chánh ban ngày nên lính chính ph? T?ng Th?ng Di?m không chu?n b? ?ng phó k?p th?i. Lính ??o chánh mang kh?n quàng ??, d?u hi?u ??o chánh t?i mi?n Nam Vi?t Nam . Hai ti?u ?oàn Th?y Quân L?c Chi?n ti?n vào Sài Gòn t? Biên Hòa. M?t ti?u ?oàn Dù, m?t ti?u ?oàn B? Binh t? V?ng Tàu. Hai ti?u ?oàn Dù t? Bình D??ng. S? ?oàn 5 B? Binh và Quân Tr??ng g?n ?ó. ??ng ?? y?u ?t, quân ??o chánh chi?m phi tr??ng Tân S?n Nh?t, B? Ch? Huy H?i Quân, B? Qu?c Phòng. Kho?ng 500 Th?y Quân L?c Chi?n bao vây T?ng Nha C?nh Sát vì n?i ?ó phe T?ng Th?ng Di?m ch?a r?t nhi?u v? khí. Lính ??o chánh chi?m S? B?u ?i?n Trung ??ng và Phòng ?i?n Tín. Phe chính ph? T?ng Th?ng Di?m t? th? t?i ?ài Phát Thanh Sài Gòn và các ?ài phát thanh khác.
3 gi? chi?u, T??ng ?ôn g?i cho Tòa ??i S? ?? h?i có k? ho?ch nào ?? ??a T?ng Th?ng Di?m và gia ?ình ra kh?i Vi?t Nam n?u h? ??u hàng, ??i S? Lodge nói ch?c ch?n có máy bay vì chính ??i S? Lodge ?ang có máy bay s?n d? ??nh ?? ch? ông ?i M?, nh?ng ông hoãn l?i chuy?n bay.
3 gi? 30 chi?u, quân ??o chánh chi?m ?ài Phát Thanh. ??ng ?? n?ng n? nh?t là t?i lô c?t C?ng Hòa c?a l?c l??ng Phòng V? Ph? T?ng Th?ng g?n Dinh Gia Long. Chi?n xa c?a phe trung thành T?ng Th?ng Di?m b?n h?a ti?n vào các cao ?c làm b? ki?ng khi?n dân chúng h?t ho?ng di t?n.
T?ng Th?ng Ngô ?ình Di?m
Khi nghe báo cáo là g?p s?c kháng c? quá m?nh c?a phe T?ng Th?ng Di?m t?i lô c?t C?ng Hòa, T??ng Khiêm g?i Trung Tá Nguy?n Cao K? t?i B? Ch? Huy Không Quân, T??ng Khiêm nói: "K?, lính phòng v? ông Di?m ch?ng c? m?nh quá và thì gi? không còn nhi?u n?a. Ngay bây gi? hay không còn d?p khác n?a, ông có s?n sàng giúp ?? không?" K? tr? l?i: "D? nhiên, ngay l?p t?c". V?i t??ng m?o màu mè, b? râu k?m, luôn choàng cái kh?n c? tím và mang bên mình cái súng l?c cán m? ngà voi, ông ra l?nh cho 2 phi công xu?t tr?n. Kho?ng 4 gi? chi?u, hai chi?c máy bay T-28 xu?t hi?n trên b?u tr?i Sài Gòn, m?t chi?c t?ng d?i bom Dinh ??c L?p n?m 1962. Bom th? tr?t m?c tiêu, m?t qu? bom th? r?t x??ng h?m tr?ng c?a Th?y Quân L?c Chi?n M? bên kia Dinh Gia Long. Dù là b? oanh kích, nh?ng tr?n ?ánh v?n ti?p di?n t?i t?i.
Khi nh?n ???c báo cáo ??u tiên v? vi?c có quân ??i ti?n v? Dinh Gia Long m?t cách b?t th??ng, ông Nhu t? ra không m?y quan ng?i. Ông ngh? ?ó chính là n?m trong k? ho?ch ??o chánh gi? c?a ông g?m 2 ph?n: nh?n di?n và tiêu di?t ?ám ??i ngh?ch ch? ??. Ph?n m?t ám hi?u là Bravo I, m?t cu?c ??o chánh gi?. V?i r?t nhi?u ??n v? lính trung thành v?i ch? ?? trú ?óng xung quanh Sài Gòn, các l?c l??ng này s? t?n công m?t s? m?c tiêu ?ã ???c ??nh s?n trong th? ?ô. Khi cu?c t?n công b?t ??u, T?ng Th?ng Di?m và ông Nhu s? thoát xu?ng V?ng Tàu, cách Sài Gòn 50 d?m v? phía ?ông-Nam. Sau nhi?u ngày vô lu?t l? và xáo tr?n, chính ph? c?a phe ph?n lo?n s? ra m?t. Lúc ?ó nh?ng l?c l??ng lính trung thành v?i chính ph? Di?m s? ti?n vào Sài Gòn và tiêu di?t ph?n lo?n trong ph?n "ph?n ??o chánh" v?i ám hi?u Bravo II. Theo k? ho?ch này, ông Nhu tiên ?oán là "chúng ta s? l?a b?n tay sai c?a M? rúc h?t vào m?t cái r? trong th? ?ô".
Nh?ng th?t r?i cho anh em T?ng Th?ng Di?m, ông Nhu vì quá tin nên giao k? ho?ch làm ??o chánh gi? cho T??ng Tôn Th?t ?ính th?c hi?n. Vào tr?a 01 tháng 11 ông Nhu c? liên l?c v?i T??ng ?ính nh?ng không g?p, ông Nhu liên l?c v?i các t??ng trung thành ch? ?? nh?ng c?ng không g?p ???c, lúc ?ó thì ông Nhu m?i nh?n th?c ra là ??o chánh th?t.
Kho?ng sau 4 gi? chi?u, T?ng Th?ng Di?m g?i T??ng Khiêm, ng??i ?ã c?u T?ng Th?ng Di?m trong cu?c ??o chánh n?m 1960. Thay vì nói chuy?n v?i T??ng Khiêm, thì T??ng ?ôn tr? l?i. T?ng Th?ng Di?m h?i: "Các t??ng ?ang làm cái gì v?y?". T??ng ?ôn tr? l?i: "Th?a Ngài, th?i ?i?m ?ã ??n, quân ??i ph?i ?áp l?i nguy?n v?ng c?a ??ng bào".... T?ng Th?ng Di?m qu? trách T??ng ?ôn ?n nói thi?u l? ??. Sau ?ó T?ng Th?ng Di?m tuyên b? là ông mu?n th?c hi?n nh?ng ?i?u c?i t? nh? ý quân ??i mi?n Nam Vi?t Nam ?òi h?i trong tháng 09 r?i. T?ng Th?ng Di?m m?i T??ng ?ôn và nh?ng t??ng lãnh khác vào Dinh Gia Long ?? th?o lu?n. Vì nh? l?i cái kinh nghi?m chua cay c?a cu?c ??o chánh th?t b?i 1960 khi T?ng Th?ng Di?m dùng k? hoãn binh ?? ?oàn quân trung thành v?i ông có ?? thì gi? v? gi?i c?u, do ?ó T??ng ?ôn t? ch?i l?i m?i.
4 gi? 30 chi?u, T?ng Th?ng Di?m g?i ?i?n tho?i cho ??i S? Lodge hi?n ?ang ? nhà. Theo l?i ??i S? Lodge báo cáo cho B? Ngo?i Giao sau này, thì cu?c ??i tho?i có n?i dung nh? sau:
"T?ng Th?ng Di?m: Có m?t s? ??n v? lính ph?n lo?n và tôi mu?n bi?t thái ?? c?a chính ph? M? ra sao?
??i S? Lodge: Tôi hi?n không có ?? chi ti?t ?? trình v?i Ngài. Tôi có nghe ti?ng súng n?, nh?ng tôi không bi?t nguyên do. V? l?i, bây gi? ? Hoa Th?nh ??n là 4 gi? 30 sáng do ?ó chính ph? M? ch?c không th? có quan ?i?m gì.
T?ng Th?ng Di?m: Nh?ng ông ph?i có vài ý ki?n t?ng quát ch?? Tôi là T?ng Th?ng... Tôi ?ã c? g?ng thi hành nh?ng b?n ph?n c?a tôi. Bây gi? tôi mu?n s? d?ng cái b?n ph?n c?a tôi. Tôi tin là b?n ph?n trên t?t c?.
??i S? Lodge: Ngài l? d? nhiên ?ã làm nh?ng b?n ph?n c?a Ngài. Tôi c?m ph?c s? can ??m và công lao ?óng góp l?n lao c?a Ngài vào qu?c gia c?a Ngài. Không ai có th? t??t ?i cái công ?n mà Ngài ?ã làm. Bây gi? tôi ?ang lo ng?i cho s? an toàn tính m?ng c?a Ngài. Tôi ?ã s?p x?p ?? ??a Ngài và em c?a Ngài ra n??c ngoài ?? b?o toàn tính m?ng n?u Ngài t? ch?c. Còn n?u nh? Ngài không ??ng ý, thì tôi c?ng ?ã s?p ??t ?? Ngài mang t??c v? Qu?c Tr??ng và Ngài có th? ? l?i ?ây an toàn.
T?ng Th?ng Di?m: Không, không, tôi không mu?n v?y. Tôi mu?n tái l?p tr?t t?. Tôi ph?i tái l?p tr?t t?.(cúp máy)
T??ng ?ôn có k? l?i là trong khi ?ang ??o chánh thì T?ng Th?ng Di?m g?i ?i?n tho?i nói chuy?n v?i T??ng ?ôn, T??ng ?ôn nói v?i T?ng Th?ng Di?m: "Th?a T?ng Th?ng, tôi l?y làm ti?c v? s? vi?c xãy ra, nh?ng ?i?u tôi mu?n T?ng Th?ng bây gi? là hãy khôn ngoan và hi?u cho hoàn c?nh, và hi?n có m?t chi?c máy bay ??c bi?t s?n sàng ??a T?ng Th?ng và gia ?ình ra kh?i n??c n?u T?ng Th?ng ??u hàng vô ?i?u ki?n".
C? chi?u 01 tháng 11, nhi?u t??ng ??o chánh g?i vào Dinh kêu g?i T?ng Th?ng Di?m và ông Nhu ??u hàng.
4 gi? 30, T??ng Minh lên ti?ng v?i ông Nhu r?ng n?u ông Nhu và T?ng Th?ng Di?m không ra ??u hàng thì Dinh T?ng Th?ng s? b? pháo kích và d?i bom. Phe ??o chánh mang ??i Tá Lê Quang Tung ??n, ông ta là ng??i ch? huy L?c L??ng ??c Bi?t trung thành v?i T?ng Th?ng Di?m.
H? kê súng vào ??u ??i Tá Tung b?t g?i. ??i Tá Tung báo cáo th?ng là phe ??o chánh b?t giam t?t c? t??ng lãnh và viên ch?c trung thành chính ph?, và T??ng Khiêm v?i T??ng ?ính ?ã gia nh?p phe ??o chánh r?i. ??i Tá Tung kêu g?i ??u hàng, nh?ng ông Nhu không ch?u.
T?i hôm ?ó, phe ??o chánh trói tay ??i Tá Tung và em c?a ông ta gi? ch?c Phó Ch? Huy L?c L??ng ??c Bi?t H? b? giao cho c?n v? c?a T??ng Minh ch? v? B? T?ng Tham M?u b?n ch?t và chôn vào 2 cái h? m?i ???c ?ào...
5 gi? 15 chi?u, T??ng Minh g?i T?ng Th?ng Di?m ??u hàng. T?ng Th?ng Di?m t? ch?i nói chuy?n v?i T??ng Minh ph?n lo?n và khinh b? cúp máy. Quá t?c gi?n v? thái ?? c?a T?ng Th?ng Di?m làm b? m?t T??ng Minh tr??c binh s?, sau ?ó vài ti?ng, T??ng Minh g?i l?i vào Dinh, T??ng Minh d?a n?u anh em T?ng Th?ng Di?m không ra ??u hàng thì Dinh này s? tr? thành "bình ??a". T?ng Th?ng Di?m v?n t? ch?i nói chuy?n v?i v? t??ng lãnh ??o cu?c ??o chánh này.
?? ch?ng t? l?i ?e d?a là th?t, T??ng Minh ra l?nh t?n công vào Dinh. Lý do T??ng Minh ch?n ch? không t?n công là vì mu?n gi?m thi?u s? ?? máu c?a hai bên.. H?n n?a, T??ng Minh và các t??ng ??o chánh không có ý ??nh t?n công vào Dinh là vì ngh? là khi th?y l?c l??ng quân ??i ??o chánh hùng h?u nh? v?y thì t? ??ng anh em T?ng Th?ng Di?m ra ??u hàng. S? t? ch?i gi?i pháp ??u hàng c?a T?ng Th?ng Di?m ?ã làm T??ng Minh và các t??ng ng?c nhiên, b?c t?c vô cùng.
Không t??ng nào mu?n t?n công vào Dinh Gia Long c?. T?ng Th?ng Di?m hi?n v?n còn là khuôn m?t ?áng kính. H? không mu?n mang ti?ng nh?c khi t?n công tr?c ti?p vào T?ng Th?ng Di?m. Các t??ng ??o chánh ch?n ??i Tá Nguy?n V?n Thi?u vì ??i Tá Thi?u là ng??i Công Giáo. H? mu?n ng??i Công Giáo di?t ng??i Công Giáo. ?ó là l?i lý lu?n và tính toán c?a các t??ng ??o chánh theo ??o Ph?t.
Kho?ng h?n 3 gi? sáng ngày 02 tháng 11 n?m 1963, ??i Tá Thi?u t?n công Dinh Gia Long b?ng v? khí h?ng n?ng .50 caliber, 75 mm và xe t?ng, phá s?p c?ng Dinh, dù v?y T?ng Th?ng Di?m c?ng không ch?u ??u hàng.
R?ng sáng, phe ??o chánh ti?n vào Dinh Gia Long v?i c?nh t??ng ?? nát, ng?n ngang. H? tìm ki?m T?ng Th?ng Di?m và ông Nhu, lúc ?ó m?i phát giác là hai ông ?ã thoát thân t? lúc 8 gi? t?i hôm qua, t?c bu?i t?i 01 tháng 11.
Anh em T?ng Th?ng Di?m tr?n kh?i Dinh Gia Long b?ng ???ng h?m bí m?t c?ng sau và ch?y lên núp trong m?t nhà c?a ng??i th??ng gia Tàu tên là Mã Tuyên t?i Ch? L?n vào lúc 9 gi? t?i ngày 01 thá ng 11. Trong nhà này trang b? ??y ?? h? th?ng ?i?n tho?i t?i tân ?? T?ng Th?ng Di?m và ông Nhu g?i c?u c?u. Hai ông mu?n lên cao nguyên ho?c xu?ng bi?n ?? ?ích thân ?i?u ??ng cu?c "ph?n ??o chánh", nh?ng khi g?i không ???c ai thì hai ông th?t v?ng não n?. Hai ông có ý xin t? n?n t?i tòa ??i S? Trung Hoa Qu?c Gia nh?ng th?t b?i.
6 gi? sáng, T?ng Th?ng Di?m g?i T??ng ?ính ra l?nh các t??ng ??o chánh ??u hàng.
6 gi? 20 sáng, T?ng Th?ng Di?m v?n l?i t? ch?i nói chuy?n v?i T??ng Minh, nh?ng l?i g?i T??ng ?ôn và ch?u ??u hàng trong "danh d?". Hai ông mu?n ???c h? t?ng ra phi tr??ng an toàn ?? ?i ra kh?i n??c. T??ng Minh vì b? T?ng Th?ng Di?m làm nh?c m?y l?n tr??c m?t binh s? nên không ch?p nh?n cho anh em T?ng Th?ng Di?m ??u hàng cho ??n khi nào "ng??i Vi?t ng?ng gi?t ng??i Vi?t", có ý là t?i Dinh Gia Long v?n ?ang còn ?ánh nhau.
Ba m??i phút sau, T?ng Th?ng Di?m g?i l?i B? Ch? Huy ??o Chánh, T?ng Th?ng Di?m báo là ông ?ã ra l?nh lính Phòng V? Ph? T?ng Th?ng ng?ng b?n và ông ??ng ý ??u hàng vô ?i?u ki?n. L?n này các t??ng ??ng ý.
Trong khi th??ng th?o, các t??ng ??o chánh yêu c?u ông CIA Conein thu x?p máy bay ch? T?ng Th?ng Di?m và gia ?ình ra kh?i n??c. Ông CIA Conein g?i cho Phó Tr??ng Phòng CIA David Smith. Ch? ?? 10 phút thì ông Smith tr? l?i là c?n 24 ti?ng ??ng h? m?i thu x?p có máy bay. Chính ph? M? mu?n ??a T?ng Th?ng Di?m bay ??n m?t qu?c gia khác t? n?n, có l? là Âu Châu, vì t?i ?ó ông khó v? ?? ph?c thù. Chuy?n bay ???c ch? th? ph?i bay tr?c ti?p và không ???c ng?ng l?y x?ng, và ch? ? Guam m?i có lo?i máy bay ?ó mà thôi. Ông CIA Conein báo l?i cho các t??ng ??o chánh bi?t l?i c?a ông Tr??ng Phòng CIA Smith, T??ng Minh g?t g?ng nói: "Chúng tôi không th? gi? h? lâu n?a ???c".
Ch?p thu?n l?i ??u hàng c?a anh em T?ng Th?ng Di?m, T??ng Minh ra l?nh cho m?t chi?c xe thi?t giáp M 113 và 4 xe Jeep ?i ?ón anh em T?ng Th?ng Di?m do T??ng Mai H?u Xuân và ??i Tá D??ng Ng?c L?m c?m ??u. Sau khi cái xe r?i B? T?ng Tham M?u thì ???c báo là anh em T?ng Th?ng Di?m không có t?i Dinh Gia Long. T??ng Minh ra l?nh l?c soát khu v?c Sài Gòn, và do ch? ?i?m c?a m?t báo viên, các t??ng ??o chánh m?i bi?t là anh em T?ng Th?ng Di?m ?ang ? nhà th? t?i Ch? L?n. ?oàn xe ???c l?nh ??i l? trình và ti?n v? Ch? L?n.
8 gi? 30 sáng, T?ng Th?ng Di?m và ông Nhu cùng m?c b? ?? vest màu xám b? b?t t?i nhà th? Don Thanh mà hay g?i là nhà th? Cha Tam t?i Ch? L?n trong khi h? ?ang c?u nguy?n vì là ngày l? Các ??ng Linh H?n c?a ??o Công Giáo.
Theo l?i k? c?a m?t s? quan Vi?t Nam : "T?ng Th?ng Di?m thì ch?ng t? cái phong cách l?ch s?, nh?ng ông Nhu thì kèn c?a cho t?i phút chót". Ông Nhu ph?n ??i: "Các ông ?em chi?c xe nh? v?y ?? mà ch? T?ng Th?ng h??". Hai tay b? trói ra ?àng sau, hai ông b? ??y vào trong chi?c xe thi?t giáp M113. Trên ???ng v? B? ch? Huy, ?oàn xe ng?ng t?i c?ng xe l?a ?? 5 phút. Theo h?u h?t l?i k?, thì chính c?n v? c?a T??ng Minh là ??i Úy Nguy?n V?n Nhung ?ã b?n và ?âm anh em Di?m-Nhu.
T?ng Th?ng Ngô ?ình Di?m b? gi?t ch?t trong xe thi?t giáp.
Theo l?i k? khác, thì Thi?u Tá D??ng Hi?u Ngh?a tài x? xe thi?t giáp c?ng là ng??i gi?t hai ông. Theo l?i k? c?a T??ng Khánh, ng??i ?i?u tra cái ch?t c?a T?ng Th?ng Di?m sau cu?c ch?nh lý nói r?ng: "??i Úy Nhung ?ã gi?t anh em ông Di?m. Nó là tên gi?t ng??i chuyên nghi?p. Nó ?ã gi?t 40 ng??i, nó g?ch m?t g?ch trên dao g?m m?i l?n nó gi?t m?t ng??i". ??i Úy Nhung b? T??ng Khánh giam n?m 1964 nh?ng không s?ng lâu ?? khai ai ra l?nh gi?t anh em T?ng Th?ng Di?m, và ??i Úy Nhung b? ch?t trong nhà tù b?ng cách treo c?...
Có nhi?u mâu thu?n gi?a các t??ng trong vi?c ai là ng??i ra l?nh gi?t anh em T?ng Th?ng Di?m. Theo l?i thu?t c?a T??ng ?ôn trong quy?n h?i ký c?a ông ta thì T??ng Minh ra l?nh gi?t anh em T?ng Th?ng Di?m. T??ng ?ôn vi?t: "Tôi kh?ng ??nh là T??ng Minh và m?t mình ông ta quy?t ??nh thôi". Trái l?i, các s? quan cho r?ng n?u không ph?i t?t c?, thì h?u h?t các t??ng ??o chánh ?ã cùng quy?t ??nh gi?t T?ng Th?ng Di?m. Theo l?i khai c?a Thi?u Tá Ngh?a thì "s? m?ng c?a T?ng Th?ng Di?m ???c quy?t ??nh b?i ?a s? t??ng lãnh trong ?y Ban Cách M?ng".
Theo ông x?p CIA William Colby thì: "Th?t quá rõ ràng chính T??ng Minh ?ã gi?t anh em Di?m-Nhu". Trái l?i, theo l?i c?a m?t viên ch?c cao c?p CIA khác, ông George Carver thì hoài nghi: "Tôi không ngh? là T??ng Minh quy?t ??nh m?t mình, vì theo cái b?n tính c?a ông, ông ta thích th?o lu?n và chia x? trách nhi?m khi làm m?t quy?t ??nh quan tr?ng vì ông ta s? ?? th?a sau này".
Nh?ng c?ng theo ng??i khác k? thì chính T??ng Mai H?u Xuân ?ã ra l?nh gi?t.
Theo l?i k? c?a ông CIA Conein thì khi ông ta r?i B? T?ng Tham M?u c?ng cùng lúc v?i xe thi?t giáp ?i ?ón ông Di?m. Báo chí ???c m?i t?i B? Ch? Huy ??o Chánh (t?c B? T?ng Tham M?u). V? ??n nhà, ông CIA Conein nh?n l?nh c?a ông Phó Tr??ng Phòng CIA Smith ?òi ?i ki?m T?ng Th?ng Di?m.
CIA Lucien E. Conein ch?t ngày 3/6/1998
Kho?ng 10 gi? 30 sáng, khi ông CIA Conein tr? l?i B? Ch? Huy, thì các t??ng nói là anh em Di?m-Nhu ?ã t? t? trong nhà th? t?i Ch? L?n. Theo ông CIA Carver:"Cái vi?c c?ng ??u t?i gi? chót, t?o nên nh?ng cái ch?t vô ích cho ?ôi bên, và làm b? m?t T??ng Minh tr??c binh s?, t?c anh em ông Di?m-Nhu ?ã ký vào m?t b?n án t? hình". T??ng Minh b?o ông CIA Conein ??n nhìn xác ch?t anh em ông Di?m-Nhu nh?ng ông CIA Conein t? ch?i. Vì v?i con m?t nhà ngh? tình báo, ông CIA Conein r?t d? nh?n ra là b? gi?t hay t? t?, và ?i?u bi?t ?ó s? r?t là nguy hi?m.
Xác hai ông ???c mang t?i bênh vi?n St.Paul t?i Sài Gòn ?? làm gi?y khai t?, và ???c chôn t?i m?t ngh?a trang dân s? cách nhà ??i S? Lodge m?t block ???ng mà trên m? không có bia tên gì c?. Trong t? gi?y ch?ng t? thì l?i ?? ông Di?m là Th??ng Th? th?i Pháp thu?c ch? không ph?i là T?ng Th?ng, và ?? ông Nhu là Qu?n Th? Th? Vi?n, m?t ch?c v? c? r?i.
T?i Hoa Th?nh ??n thì các c? v?n cao c?p c?a T?ng Th?ng Kennedy theo dõi sát nút cu?c ??o chánh t? lúc 1 gi? 30 sáng ngày 01 tháng 11 khi ???c CRITIC báo cáo là có ??o chánh. Vì vi?c ??i Tá Th?o kéo quân v? Sài Gòn ??o chánh h?t tr??c kia làm cho Hoa K? h?i bi quan v? vi?c ??o chánh. Sau khi n?i tr?c ti?p ???ng dây v?i Tòa ??i S? M? t?i Vi?t Nam , Ph? tá T?ng Th?ng Forrestal nói chuy?n v?i Phó ??i s? Trueheart. Ông Trueheart báo cáo là "có ông CIA Conein túc tr?c bên b? ch? huy ??o chánh, và ?ây là cu?c ??o chánh th?t. Bây gi? không còn các báo cáo h?i h?p n?a ?âu". Nghe xong, ông Forrestal ?ánh th?c T?ng Th?ng Kennedy và h? cùng xu?ng phòng Situation Room ?? theo dõi su?t cu?c ??o chánh.
T??ng Taylor có m?t v?i T?ng Th?ng Kennedy trong lúc ?ó ?ã ghi l?i trong h?i ký nh? sau: "Khi nghe tin T?ng Th?ng Di?m b? gi?t, m?t mày T?ng Th?ng Kennedy tái méc và run l?p c?p. Ông b??c v?i ra kh?i phòng v?i cái tr?ng thái h?t ho?ng ch?a t?ng th?y. Tr? l?i phòng, T?ng Th?ng Kennedy nói v?i các ph? tá: "T?i sao h? ph?i làm v?y? T?ng Th?ng Di?m ?ã chi?n ??u kh? nh?c trong 9 n?m tr?i ch?ng C?ng S?n, l? ra ông ta ph?i nh?n ???c s? ??n bù x?ng ?áng h?n là cái vi?c b? gi?t ch? ?!".
L? T??ng Ni?m C? T?ng Th?ng Ngô ?ình Di?m
t?i T??ng ?ài Vi?t M?, th? ?? t? n?n Little Saigon
Ông x?p CIA Colby k? l?i: "T?ng Th?ng Kennedy xúc ??ng và bu?n bã quá ch?ng. Ông ta c?m th?y nh? mình d? ph?n nào trách nhi?m v? vi?c này". T?ng Th?ng Kennedy t?ng ?ng h? ??o chánh, r?i rút lui, r?i ?ng h? l?i. C? v?n ??c bi?t c?a T?ng Th?ng Kennedy là ông Arthur Schlesinger nói: "Vi?c gi?t T?ng Th?ng Di?m và ông Nhu không n?m trong k? ho?ch chúng tôi và chúng tôi c?ng không mong ?i?u ?ó. Vì nhi?u lý do mà các t??ng ??o chánh ?ã gi?t hai ông.
Cái ch?t c?a T?ng Th?ng Di?m làm T?ng Th?ng Kennedy bu?n r?u b?i vì T?ng Th?ng Kennedy là con ng??i ??o ??c, ông ta không mu?n ng??i khác b? gi?t, h?n n?a ng??i ?ó l?i là v? nguyên th? qu?c gia. Tuy nhiên, m?t ph?n khác n?a là T?ng Th?ng Kennedy s? r?ng cái ch?t c?a T?ng Th?ng Di?m s? lôi kéo thêm quân M? vào Vi?t Nam "... C?ng theo Schlesinger thì vào th?i ?i?m ?ó có 16 ngàn c? v?n M? t?i Vi?t Nam, và có 75 lính M? ch?t.
M?c dù T?ng Th?ng Kennedy m?t bình t?nh, nh?ng các gi?i ch?c M? thì bình th??ng. Quân ??i và CIA thì luôn nh?n th?c r?ng có ??o chánh là có ?? máu ch?t chóc. T??ng Taylor sau này nói r?ng: "Th?c hi?n m?t cu?c ??o chánh không ph?i gi?ng nh? m?t ti?c trà. Nó là m?t vi?c làm vô cùng nguy hi?m". Tr??c khi ??o chánh, Phó ??i S? M? Trueheart có g?i m?t ?i?n v?n cho B? Ngo?i Giao khuy?n cáo r?ng: "Th?t nguy hi?m cho hai ông Di?m-Nhu có th? b? t? hình vì các t??ng ??o chánh s? r?ng hai ông s? tìm cách tr? v? chi?m l?i quy?n". Còn ông Ph? Tá Ngo?i Tr??ng, Roger Hilsman, ng??i ??ng tác gi? b?c ?i?n v?n "t?i m?t" ngày 24 tháng 08 ?ng h? ??o chá nh, khi b? h?i ông ngh? gì khi bàn tay ông ?ang dính ??y máu, thì ông Hilsman d?ng d?ng, t? v? chính ph? M? không quan tâm l?m v? cái ch?t c?a ông Di?m. Ông nói: "Cách m?ng thì ghê g?m l?m. Ng??i ta ph?i ch?u tr? giá ch?t chóc mà".
L? T??ng Ni?m C? T?ng Th?ng Ngô ?ình Di?m.
Theo l?i c?a ông Thi?n, Bí Th? Báo Chí c?a T?ng Th?ng Di?m nói là có ph?ng v?n T??ng Kim, m?t t??ng có thi?n c?m v?i T?ng Th?ng Di?m tr??c kia nh?ng nay t?i sao theo phe ??o chánh, thì T??ng Kim tr? l?i: "Chính ph? M? b?o chúng tôi ch?n gi?a T?ng Th?ng Di?m và vi?n tr? c?a M?. Chúng tôi không còn ch?n l?a nào khác h?n". ?ang h?p t?i Pháp, vì quá m?ng khi nghe ???c tin hai anh em T?ng Th?ng Di?m b? gi?t, ông Nguy?n H?u Th?, Ch? T?ch M?t Tr?n Gi?i Phóng Mi?n Nam c?a C?ng S?n reo lên: "?ây là m?t món quà t? Tr?i cho chúng tôi”
Bào huynh T?ng Th?ng Di?m là ??c Giám M?c Ngô ?ình Th?c và Bà Nhu ?ang ? n??c ngoài khi ??o chánh. Vài ngày sau ??o chánh, Tòa ??i S? M? ? Sài Gòn s?p ??t cho 3 ??a con c?a ông bà Ngô ?ình Nhu ra kh?i n??c.
Ngày 02 tháng 11 quân ??o chánh vây nhà ông Ngô ?ình C?n, ông C?n ch?y ??n tr?n trong m?t nhà th? Công Giáo t?i Hu?. Các Linh M?c ??n Tòa Lãnh S? M? ? Hu? xin t? n?n cho ông C?n nh?ng không ???c, vì theo lu?t qu?c t? ch? có Tòa ??i S? m?i có quy?n cho t? n?n mà thôi. Ông Lãnh S? John Helble h?i l?nh Tòa ??i S? và B? Ngo?i Giao. B? Ngo?i Giao ch? th? Lãnh S? Helble ph?i cho ông C?n t? n?n.
10 gi? 45 sáng, m?t mình ông C?n ??n trú ?n t?i Tòa Lãnh S? Hu?. T??ng ?? Cao Trí, T? l?nh S? ?oàn I ??n Tòa Lãnh S? yêu c?u ??ng ch?a ch?p ông C?n vì e dân chúng tràn vào không gi? an ninh n?i. Cùng ngày, tòa Lãnh S? M? ? Hu? yêu c?u tòa ??i S? M? t?i Sài Gòn di chuy?n g?p ông C?n.
Ông Lãnh S? Helble k? :"Tôi ???c cho bi?t là s? ??a anh em ông Di?m-Nhu ra kh?i n??c". Tháp tùng b?i m?t ng??i s? quan M?, ông C?n lên máy bay ?i vào Sài Gòn. H? cánh Tân S?n Nh?t, thay vì g?p m?t viên ch?c tòa ??i S? nh? ?ã h?a, nh?ng ông CIA Conein ?ón b?t ngay ông C?n và giao cho quân ??o chánh giam gi?. Trên lúc chi?c máy bay ch? ông C?n ?ang bay, thì ??i S? Lodge g?i v? Hoa Th?nh ??n báo tin là T??ng ?ôn h?a s? cho ông C?n ???c x? án m?t cách phân minh và công b?ng, b?i v?y ông quy?t ??nh giao ông C?n cho phe ??o chánh.
Ông CIA Conein k? là ??i S? Lodge d?n: "Tôi s?p x?p chuy?n bay ??c bi?t này và ông ph?i gi?i giao ng??i trên phi c? này cho quân ??o chánh". Vào mùa Xuân 1964, ông C?n b? ghép ?? th? t?i nh?: t?i th? tiêu, t? ch?c ám sát, b?t ng??i vô c?, làm thi?t h?i kinh t? qu?c gia m?c dù có l?i xin ân xá c?a ??i S? Lodge. Ông C?n b? x? b?n ngày 09 tháng 05 n?m 1964, t?c 1 n?m 1 ngày sau ngày n?i d?y bi?u tình c?a Ph?t Giáo Hu?.
Phó T?ng Th?ng M? Johnson h?i ki?n T?ng Th?ng Ngô ?ình Di?m tháng 05 n?m 1961.
Ngày 22 tháng 11 n?m 1963. T?ng Th?ng Kennedy b? ám sát ch?t t?i thành ph? Dallas, Texas, Phó T?ng Th?ng Lyndon B. Johnson lên nh?m ch?c T?ng Th?ng M?. Lúc còn là Phó T?ng Th?ng, ông Johnson t?ng qua h?i ki?n v?i T?ng Th?ng Di?m vào tháng 05 n?m 1961 ?? bàn vi?c ??a quân M? tham chi?n Vi?t Nam. Vì c?m ph?c và n? tr?ng T?ng Th?ng Di?m, nên ông Johnson ?ã ca ng?i r?ng: "Th? T??ng Di?m là m?t Churchill c?a Á Châu...L?ch s? x?p ông ta nh? là m?t trong nh?ng v? nhân c?a th? k? 20".
Sau cu?c ??o chánh 1963, ??t n??c liên ti?p tr?i qua bao c?nh chính bi?n và cu?i cùng ??a c? m?t dân t?c v?o m?t th?m h?a ?en t?i nh?t l?ch s? là ?? mi?n Nam Vi?t Nam r?i vào tay b?n C?ng S?n vô th?n. ?? r?i hôm nay ?ây, n?i ??t khách quê ng??i, chúng ta xót xa mang n?i h?n vong qu?c, và ng?m ngùi ti?c nh? nh?ng k? ni?m, d? vãng xa x?a!
Ngô K?
Tham kh?o và d?ch thu?t t? các sách sau ?ây:
- Lost Victory (William Colby)
- The Wound Within: America in the Vietnam Years, 1945-1974 (Alexader Kendrick)
- Kennedy in Vietnam : American Vietnam Policy 1960-63 (William J. Rust)
- Beyon Vietnam : The United States and Asia (Edwin O. Reischauer)
- Can We Win In Vietnam ? (FranK E. Armdruster, Raymond D. Gastil, Herman Kahn, William Pfaff, Edmund Stillman)
- The Perfect War: The War We Coudn't Lose and How We Did (James William Gibson)
- VIETNAM An American Ordeal (George Donelson Moss)
- The Ten Thousand Day War VIETNAM :1945-1975 (Michael Maclear)
- THE UNFINISHED WAR Vietnam and the American Conscience (Walter H. Capps)
- The Vietnamese and Their Revolution (John T. McAlister,Jr/Paul Mus)
- Why we were in Vietnam (Norman Podhoretz)
- America 's Longest War THE UNITED STATES AND VIETNAM 1950-1975 (George C. Herring)
- In Retrospect THE TRAGEDY AND LESSONS OF VIETNAM (Robert S. McNamara)
- THE VIETNAM WAR Opposing Viewpoints (David L. Bender)
- The "Uncensored War" THE MEDIA AND VIETNAM (Daniel C. Hallin)
- Vietnam Crisis (Stephen Pan,PH.D.,-Daniel Lyons,S.J...)
L?i nh?c: Suy Tôn Ngô T?ng Th?ng
Ai bao n?m t?ng in gót n?i quê ng??i
(Ai bao n?m vì sông núi quên thân mình)
C?u ??t n??c th? tranh ??u cho t? do
Ng??i c??ng quy?t ch?ng c?ng, bài phong ki?n b?c l?t
Di?t th?c dân ?ang r?c gieo tàn kh?c
Bao công lao h?n sông núi ghi muôn ??i
G??ng hy sinh ngàn muôn ki?p không h? phai
Toàn dân quy?t k?t ?oàn cùng chung s?c v?i ng??i
Th? ??ng tâm xây ??p cho ngày mai
Toàn dân Vi?t Nam nh? ?n Ngô T?ng Th?ng
Ngô T?ng Th?ng, Ngô T?ng Th?ng muôn n?m
Toàn dân Vi?t Nam nh? ?n Ngô T?ng Th?ng
Xin th??ng ?? ban ph??c lành cho ng??i
Toàn dân Vi?t Nam nh? ?n Ngô T?ng Th?ng
Ngô T?ng Th?ng, Ngô T?ng Th?ng muôn n?m
Toàn dân Vi?t Nam quy?t theo Ngô T?ng Th?ng
Chung ??p xây n?n th?ng nh?t s?n hà.
Ngô K? xin trích ??ng l?i các t?m hình m? c?a T?ng Th?ng Ngô ?ình Di?m và Gia ?ình ? d??i ?ây, t? Website "H?i Quán Phi D?ng." Các l?i chú thích tên các ngôi m? là c?a ng??i ch?p hình t?i Vi?t Nam. Mu?n coi chi ti?t xin vào http://hoiquanphidung.com/showthread.php?8187-M%E1%BB%99-Ph%E1%BA%A7n-NG%C3%94-t%E1%BB%95ng-th%E1%BB%91ng-VNHCH-v%C3%A0-Gia-%C4%90%C3%ACnh
Hình ?nh c?a 3 ngôi m?,M? và 2 anh em ông Di?m và ông Nhu (M? n?m gi?a)
Bia c?a M? m?y anh em ông n?m gi?a v?i tên Thánh LUXIA Ph?m th? Thân - m?t sau 2 anh em Di?m-Nhu 2 tháng.
Bia bên ph?i c?a M? là Ngô ?ình Di?m, T?ng Th?ng n?n ?? Nh?t C?ng Hòa - nh?ng nay ch? ???c ?? 1 ch? HUYNH + tên Thánh mà thôi!
Bia bên trái M? là Ngô ?ình Nhu - c? v?n và là bào ?? c?a Ngô TT, nh?ng nay ch? ???c ghi m?t ch? ?? + tên Thánh!
Bia phía xa bên trái - không n?m chung v?i anh em Ngô ?ình Di?m và Ngô ?ình Nhu là m? ông Ngô ?ình C?n - m?t 2 tháng sau cái ch?t c?a 2 anh em..! c?ng ch? tên + tên Thánh ..!
Hoang s? tiêu ?i?u!